Lm. Đa Minh Đinh Viết Tiên, OP
Giữa một xã hội nhiều biến động đến đau đầu như hiện nay, những người trẻ đang mong đợi nơi các tu sĩ trẻ – một hình ảnh đẹp, một mẫu người sống tốt, với một trái tim nhân ái, yêu thương để hướng dẫn họ đi đến cùng đích của cuộc đời. Chính vì thế, để có thể thi hành sứ vụ ở bất cứ lãnh vực hay môi trường nào, kiến thức, khả năng chuyên môn chưa đủ, trên hết người tu sĩ cần phải có CÁI TÂM.
I. HUẤN LUYỆN VÀ ĐỔI MỚI CÁI TÂM
1. Sống ở đời quý ở chỗ có tấm lòng
Cái tâm chắc chắn mỗi người đều đã có, nhưng tâm thế nào mới là quan trọng. Vì thế, chúng ta hãy chăm lo huấn luyện, trau dồi và canh tân cái tâm của mình để nó ngày một lành hơn, sáng và trong hơn.
Đời sống nhân bản sẽ trống rỗng và mỗi người sẽ không thể hoàn thành việc đào tạo, phát triển chính mình nếu chỉ lo trang bị những kiến thức tự nhiên, khoa học, và cho dù ngay cả những hiểu biết về triết học, thần học, … mà quên đi “cái tâm” vốn là cốt lõi của một con người. Thực vậy, nếu chúng ta vẫn quan niệm “tiên học lễ hậu học văn” là điểm trọng yếu trong quá trình giáo dục một người thì hơn bao giờ hết việc “huấn luyện cái tâm” phải được đặt lên hàng ưu tiên và chủ chốt trong chương trình đào tạo và tự đào tạo.
Cũng vậy, với chúng ta đang trong tâm tình “canh tân đời sống thánh hiến”, cụ thể là “canh tân đời sống nhân bản” thì việc “trau dồi và làm mới hơn (nếu tâm đã tốt) hoặc thậm chí phải đi tìm lại cái tâm thiện (nếu đã mất) là việc đáng quan tâm và đáng làm hơn bao giờ hết.
2. Sống phải có nhân có nghĩa
Một người bình thường cần phải sống có nhân có nghĩa hay nói khác đi là phải sống “có tâm” thì các tu sĩ – người mang tình yêu Chúa đến cho người khác – càng cần phải “có tâm” biết bao. Hơn nữa, nhiệm vụ chính yếu của các tu sĩ là giúp người khác sống đúng nhân phẩm của mình với lòng nhân ái, bao dung mà nếu mình không có tâm hay chỉ có tâm hời hợt, tâm máy móc thì có đáng là một con người, một Kitô hữu nữa không nói chi là một tu sĩ chính danh. Chính Đức Giêsu đã cảnh cáo: “Nếu anh em không ăn ở công chính hơn các kinh sư và người phariseu, thì sẽ chẳng được vào Nước Trời …” .
Hơn nữa, các tu sĩ dù có giỏi đến đâu mà không có tâm ngay, tâm sạch thì không thể làm chứng cho sự thật và không thể được gọi là những sứ giả hòa bình đem Tin Mừng, chân lý, sự bình an của Thiên Chúa đến cho con người. Chưa giáo dục tâm mình thì làm sao có thể hướng dẫn tâm người khác, nhất là các bạn trẻ. Thực tế, không ít người trong số họ hiện đang sống thiếu tâm, thiếu nhân nghĩa, suốt ngày chỉ biết lao vào hoặc học hành, thu gom kiến thức, hoặc hưởng thụ, hoặc kiếm tiền bằng bất cứ cách nào, … đến độ vô tâm trước nỗi đau của cha mẹ, những người thân và họ đang trở thành những con người mất quân bình, thiên lệch giữa lý trí và con tim rồi từ đó dễ có những hành động sai trái thậm chí vô tâm và tội lỗi .
3. Người nữ tu dịu hiền và nhân ái
Giữa một xã hội nhiều biến động đến đau đầu như thế, những người trẻ đang mong đợi nơi các tu sĩ trẻ – một hình ảnh đẹp, một mẫu người sống tốt, với một trái tim nhân ái, yêu thương để hướng dẫn họ đi đến cùng đích của cuộc đời. Chính vì thế, để có thể thi hành sứ vụ ở bất cứ lãnh vực hay môi trường nào, kiến thức, khả năng chuyên môn chưa đủ, trên hết người tu sĩ cần phải có cái tâm.
Cái tâm đúng nghĩa là cái tâm lành, tâm thiện và cả tâm thánh nữa, nghĩa là cái tâm của yêu thương vô điều kiện, không tính toán; cái tâm nhẫn nhục, hiền hậu, không ghen tương, không vênh vang, tự đắc, … không nóng giận, không hận thù. Đó cũng là cái tâm biết tha thứ tất cả, chịu đựng tất cả . Cái tâm ấy chính là trái tim có cùng nhịp đập, cùng trăn trở với Chúa Giêsu và “luôn chạnh lòng thương” , sẵn sàng rộng mở ôm ấp cả nhân loại và mọi nỗi đau của từng con người bằng một tình yêu thương không biên giới, dấn thân phục vụ cho đến cùng.
Như vậy, bên cạnh việc trang bị cho mình những kiến thức, khả năng cần thiết, mỗi người chúng ta hãy tự huấn luyện cho mình có được cái tâm, tấm lòng của người mục tử, người mẹ hiền, người cha nhân ái với hết mọi người. Nếu vị mục tử nhân lành Giêsu đã không loại bỏ bất cứ con chiên nào, dù đó là chiên hư, chiên “bỏ đàn” đi hoang thì người tu sĩ chúng ta cũng phải có trái tim bao dung, có tấm lòng yêu thương để cưu mang hết mọi người, nhất là những người khổ đau, bất hạnh.
II. HÃY TRANG BỊ CHO MÌNH MỘT VÀI TÂM TÌNH ĐƠN SƠ KHIÊM TỐN
1. Biết nói những lời lịch sự và căn bản: “Làm ơn/xin vui lòng, xin lỗi và cám ơn)
Trong tập thể, mỗi gia đình, mỗi cộng đoàn luôn cần trên môi mỗi người những lời: xin vui lòng hay làm ơn, xin lỗi và cám ơn. Đây là những lời nói rất đơn giản thuộc về nhân bản nhưng cũng hết sức quan trọng và cần thiết để mọi người có thể sống nhân bản và tử tế với nhau.
Trong thực tế, có nhiều người nghĩ rằng: lúc nào cũng nói cám ơn thì khách sáo quá, hoặc lời “xin lỗi” chỉ dành cho những người dưới quyền hoặc bé hơn, còn người lớn hay cấp trên nếu có lỡ nói sai hay làm sai thì cũng không cần phải xin lỗi. Thật là ẫu trí khi nghĩ như thế. Bởi dù là cấp trên hay cấp dưới, là cha mẹ hay con cái, người lớn hay trẻ con, tất cả đều là con người và đều có nhân phẩm và tất cả đều phải nói năng, cư xử có nhân bản. Vì thế, dù là bất cứ ai, hễ nhận ơn thì nên nói lời cám ơn; hễ làm sai thì phải xin lỗi; hễ muốn nhờ vả thì hãy lịch sự nói lời “làm ơn hay xin vui lòng”.
Dĩ nhiên từ “xin vui lòng” hay “làm ơn” đôi khi dùng nhiều quá nhất là với những người thân hay chị em trong cộng đoàn có thể nghe hơi khách sáo, nhưng ít là chúng ta biết khéo léo trong cách nói năng qua giọng nói, ánh mắt, cử chỉ để người đối diện cảm thấy được tôn trọng thực sự. Chẳng hạn: Với ánh mắt dịu dàng và nở nụ cười tươi, cha mẹ, hoặc người trên có thể nhờ người con hay người dưới: “Con à, con làm giúp cha/mẹ việc này nhé!” hay “Em ơi, em lấy giúp chị cuốn sách trên bàn kia với!”, …
Chúng ta cần phải biết ơn lẫn nhau và hãy tỏ lòng biết ơn ấy ít là bằng hai chữ “cám ơn” và trên hết hãy biết ơn Thiên Chúa – Đấng tạo dựng chúng ta và cho chúng ta mọi sự. Cho dẫu, sống trong cuộc đời này, chúng ta đừng mong chờ hay đòi hỏi người khác phải biết ơn hay phải cám ơn mỗi khi ta làm ơn hay giúp họ điều gì và cũng tập không quá buồn bã về sự bạc bẽo chúng ta có thể gặp.
Vì thế, hơn bao giờ hết, chúng ta hãy tập cho mình dễ dàng và mau mắn thực hiện những lời nói rất tuy đơn giản ở trên “làm ơn/vui lòng, xin lỗi và cám ơn” nhưng lại có khả năng diễn tả phần nào con người có nhân bản của chúng ta.
2. Tập không giận, không nuôi hận thù nhưng yêu thương, tha thứ
Một trong những cách giữ và luyện cho tâm luôn trong lành và sáng đẹp là quyết tâm “không bao giờ giận dỗi hay để lòng hận thù bất cứ ai”. Đây không phải là điều dễ dàng, vì trong cuộc sống cộng đoàn luôn có những va chạm, cọ sát làm cho mỗi người chúng ta không thể tránh khỏi những lúc bối rối khó xử hoặc buồn bã, đau lòng thậm chí bị tổn thương cách nặng nề, nhất là những khi bị hiểu lầm, bị “hất cẳng”, hoặc bị “vùi dập”. Những lúc đó, nếu cứ để tự nhiên thì với bản chất và sức tự nhiên của con người, chúng ta không thể chịu đựng và không dễ vượt qua.
Quên và tha thứ là cách thế rất tốt để chữa lành vết thương nơi mình và tha nhân. Bởi lẽ, khi để bụng giận dỗi hay có ý định trả đũa người khác, thì vô tình chính chúng ta lại làm khổ bản thân mình cả về thể lý lẫn tâm lý. Vì chỉ cần cứ nghĩ và nhớ đến những chuyện không tốt mà người khác gây ra cho mình, tâm trí chúng ta sẽ bị dày vò, khó chịu; ngực chúng ta sẽ căng lên khó thở và tâm hồn cũng không thể bình an. Như thế, người khổ trước nhất là chính chúng ta chứ không phải đối phương.
Quả thật, để sống theo giáo huấn và gương của Thầy Chí Thánh Giêsu, chúng ta không chỉ tập cho mình đừng bao giờ giận dỗi hay thù hằn người khác mà còn hãy tập sống bao dung, bác ái và yêu thương như Ngài. Trên thập giá, Chúa Giêsu đã thể hiện rõ điều này khi Ngài xin Chúa Cha tha cho những kẻ đã vô tâm đóng đinh và giết chết Ngài: “Lạy Cha xin tha cho họ vì họ không biết việc họ làm (Lạy Cha xin tha cho các chị em con, vì các chị em con không biết việc họ làm)”.
Có thể nói, yêu thương và tha thứ chính là phương sách tuyệt hảo nhất để “biến thù thành bạn”. Chúng ta cứ thử mà xem! Cứ yêu, cứ thương người ghét mình, người làm khổ mình, một lúc nào đó, họ sẽ suy nghĩ lại và trái tim họ cũng sẽ thay đổi, bởi cho dù là bất cứ ai, trong tận thâm sâu cõi lòng, con người ta vẫn có cái tâm lành, tâm tốt. Điều quan trọng là chúng ta phải biết cách và phải tạo cơ hội để cái tâm ấy được sống và trỗi dậy. Đồng thời, chúng ta hãy theo sát gương yêu thương vô điều kiện của Chúa Giêsu để cái tâm tốt, tâm lành của mỗi người chúng ta chẳng những không bị chết, không bị ngủ quên mà còn ngày càng được thanh luyện, mài dũa để nó sáng hơn, trong hơn và đẹp hơn.
3. Quan tâm, giúp đỡ
Một người khi đã có cái tâm lành, tâm sáng cũng có nghĩa là luôn có trái tim biết yêu thương và tha thứ cho tha nhân thì chắc chắn người đó sẽ rất nhạy bén trong mọi vấn đề, nhất là biết quan tâm đến những nhu cầu của những người sống xung quanh với mình, nhất là của những người nghèo, người cô thế, cô thân. Đồng thời, người đó cũng sẵn sàng giúp đỡ ngay cả trước khi được tha nhân hỏi đến.
Tu sĩ chúng ta được tiếng là những người sống bác ái, yêu thương, giúp đỡ người nghèo. Đúng thực, chúng ta xem ra dễ dàng làm những việc truyền giáo, đi giúp người nghèo khắp chốn Đông Tây Nam Bắc, thậm chí chúng ta cũng sẵn sàng xả thân cho những kế hoạch vĩ đại làm rung động nhiều nhà hảo tâm, làm nhẹ vơi những nỗi đau, thiếu thốn của những người bất hạnh… Nhưng đôi khi, chúng ta lại không dễ dàng sống yêu thương, bác ái với những chị em đang sống chung với chúng ta trong cùng một Hội dòng, một cộng đoàn, một mái nhà. Thật vậy, chúng ta có dễ dàng cảm thông với những chị em không có sức khỏe như chúng ta, với những chị không có khả năng như chúng ta, … Đôi khi chúng ta dễ dàng chê bai, phê bình, chỉ trích chị em mà không quan tâm hỏi han để có thể hiểu rõ chị em hơn. Nếu không biết, không hiểu được chị em làm sao chúng ta biết nhu cầu của họ mà giúp đỡ.
Một lời chào hỏi, một câu hỏi thăm như “Chào chị, hôm nay chị khỏe không ạ!”, “Đêm qua chị ngủ ngon không?”, “Hôm nay, chị ăn ngon miệng không?”… tuy rất thông thường và đơn giản, và thậm chí có không ít người còn cho là “sến, khách sáo”. Nhưng thực ra, chúng lại rất cần và có ích cho chúng ta. Chúng không chỉ là những câu hỏi thuộc về đời sống nhân bản, xã giao lịch sự, nhưng chúng còn diễn tả sự quan tâm và tình yêu thương của chúng ta dành cho nhau. Có thể, do văn hóa Á Đông chúng ta chưa quen, chứ đây là những câu hỏi rất thông thường nhưng cần thiết của văn hóa Tây phương. Và biết đâu, chỉ một lời hỏi thăm chân thành chúng ta có thể đụng chạm được trái tim của người chị em và như thế quả là đời sống nhân bản không còn chỉ là những lời nói lịch sự, tế nhị, quan tâm nhưng nó còn cho thấy mối tương quan sâu xa đến đức tin và đức ái (như chúng ta đã đề cập ở trên). Khi quan tâm, yêu thương hỏi thăm, giúp đỡ chị em là chúng ta bày tỏ một đức tin sống động rằng: “Tôi nhìn thấy hình ảnh của Chúa nơi chị, nơi em”, tôi trân trọng phẩm giá của chị em tôi và tôi thực sự muốn chia sẻ tình yêu tôi đã lãnh nhận từ Chúa cho chị, cho em. Tôi thương chị em tôi, tôi ước ao chị em tôi khỏe và vui, và tôi luôn muốn điều tốt nhất cho chị em. Có được tâm tình này, chúng ta sẽ luôn sẵn sàng đi bước trước, không cần đợi chị em phải nhờ vả mình nhưng luôn mở lòng và mở rộng đôi tay để mang vác lấy những nặng nhọc, khó khăn cho chị em. Khi đó, hận thù, ghen ghét sẽ không còn và tình yêu sẽ ngự trị và nở hoa.
Lạy Chúa Giêsu Kitô,
Chúa thật là Đấng nhân từ và hiền hậu. Nơi Chúa chỉ có tình thương và tha thứ. Chúa luôn mời gọi chúng con đến học nơi Chúa vì ách của Chúa êm ái và gánh của Chúa thì thật nhẹ nhàng.
Lạy Chúa, xin thương ban lại cho mỗi người chúng con một cái tâm thật lành, thật thiện và thật sáng để chúng con biết thở bằng hơi thở thánh thiện của Chúa, biết nghĩ bằng tư tưởng trong sáng của Chúa, biết nói những lời lẽ chân thật và với âm điệu dịu dàng của Chúa, biết hành động bằng đôi tay quảng đại của Chúa, biết bước đi bằng đôi chân hăng hái, nhiệt thành của Chúa, và để chúng con biết sống bằng trái tim yêu thương của Chúa hầu bất cứ ai gặp gỡ, tiếp xúc với chúng con đều thấy được hình ảnh và sự hiện diện sống động của Chúa. Amen.
