Lm. Anmai, CSsR
Hồng Y Nhiếp Chính (tiếng Latinh: Camerlengo), một trong những chức vụ độc đáo và mang tính biểu tượng trong Giáo hội Công giáo, đóng vai trò quan trọng trong giai đoạn chuyển giao quyền lực khi Giáo hoàng qua đời hoặc từ chức, được gọi là thời kỳ Sede Vacante (trống tòa). Bài viết này sẽ phân tích chi tiết lịch sử, vai trò, nhiệm vụ, và ý nghĩa của chức vụ này, đồng thời xem xét vị trí của Hồng Y Nhiếp Chính trong bối cảnh hiện đại, với trường hợp cụ thể là Đức Hồng Y Kevin Farrell, người đang đảm nhiệm vai trò này.
Chức vụ Camerlengo có nguồn gốc từ thời kỳ đầu của Giáo hội Công giáo, khi các thánh phó tế (diaconus) được giao nhiệm vụ quản lý tài sản và tài chính của Giáo hội. Một ví dụ tiêu biểu là Thánh Phó tế Laurenso (thế kỷ 3), người được ghi nhận là đã quản lý tài sản của Giáo hội ở Rôma và phân phát chúng cho người nghèo trước khi chịu tử đạo. Vào thời điểm đó, Camerlengo (từ gốc Latinh camerarius, nghĩa là “người quản lý phòng”) chủ yếu chịu trách nhiệm về các vấn đề tài chính và hành chính của Tòa Thánh.
Từ thế kỷ 15, vai trò của Camerlengo dần chuyển đổi. Thay vì chỉ tập trung vào quản lý tài sản, chức vụ này bắt đầu đảm nhận trách nhiệm quan trọng hơn trong việc điều hành Giáo hội trong giai đoạn Sede Vacante. Đồng thời, chức vụ này được giao cho một Hồng Y, từ đó được gọi là Hồng Y Nhiếp Chính (Camerlengo of the Holy Roman Church). Sự thay đổi này phản ánh sự phức tạp ngày càng tăng của cơ cấu tổ chức Giáo hội, cũng như nhu cầu về một người lãnh đạo tạm thời có uy tín và kinh nghiệm trong thời kỳ chuyển giao quyền lực.
Hồng Y Nhiếp Chính là một trong số ít các chức vụ trong Giáo triều Rôma không bị chấm dứt khi Giáo hoàng qua đời. Trong khi tất cả các vị trí khác, từ Quốc vụ khanh Tòa Thánh đến các Tổng trưởng các Bộ, đều mất hiệu lực trong thời kỳ Sede Vacante, Hồng Y Nhiếp Chính tiếp tục đảm nhiệm vai trò của mình với tư cách là người điều hành tạm thời của Giáo hội. Dưới đây là các nhiệm vụ chính của Hồng Y Nhiếp Chính:
Có trách nhiệm chính thức xác nhận cái chết của ngài. Theo truyền thống, nghi thức này bao gồm việc gọi tên Giáo hoàng ba lần bằng tên khai sinh của ngài (ví dụ: “Karol, ngài có còn sống không?” đối với Đức Gioan Phaolô II). Nếu không có phản hồi, cái chết của Giáo hoàng được xác nhận. Sau đó, Hồng Y Nhiếp Chính sẽ tháo Nhẫn Ngư Phủ (Fisherman’s Ring) – biểu tượng quyền lực của Giáo hoàng – khỏi tay ngài và niêm phong các căn phòng riêng tư cũng như văn phòng làm việc của Giáo hoàng để bảo vệ tài liệu và tài sản.
Trong công nghị đầu tiên của các Hồng Y sau khi Giáo hoàng qua đời, Hồng Y Nhiếp Chính thực hiện một nghi thức mang tính biểu tượng: phá hủy Nhẫn Ngư Phủ và con dấu chì của Giáo hoàng trước sự chứng kiến của các Hồng Y. Hành động này nhằm đảm bảo rằng không ai có thể sử dụng các biểu tượng quyền lực của Giáo hoàng đã qua đời để giả mạo tài liệu hoặc ra lệnh. Trong thời hiện đại, việc phá hủy này thường được thực hiện bằng cách làm hỏng con dấu, thay vì phá hủy hoàn toàn vật thể.
Trong thời kỳ Sede Vacante, Hồng Y Nhiếp Chính đảm nhận vai trò quản lý các công việc hành chính hàng ngày của Tòa Thánh, với sự hỗ trợ của các Hồng Y khác, đặc biệt là ba Hồng Y được chọn làm trợ lý từ Công nghị Hồng Y. Tuy nhiên, quyền hạn của Hồng Y Nhiếp Chính bị giới hạn nghiêm ngặt: ngài không có thẩm quyền đưa ra các quyết định quan trọng về giáo lý, bổ nhiệm chức vụ, hoặc thay đổi chính sách của Giáo hội. Nhiệm vụ chính của ngài là duy trì sự ổn định và đảm bảo hoạt động liên tục của Giáo hội trong thời kỳ chờ đợi Giáo hoàng mới.
Hồng Y Nhiếp Chính, cùng với Công nghị Hồng Y, chịu trách nhiệm sắp xếp tang lễ cho Giáo hoàng đã qua đời, thường kéo dài chín ngày (Novendiali). Đồng thời, ngài giám sát việc chuẩn bị cho Mật nghị (Conclave), nơi các Hồng Y dưới 80 tuổi tụ họp để bầu chọn Giáo hoàng mới. Công việc này bao gồm đảm bảo cơ sở vật chất, an ninh, và các quy định của Mật nghị được tuân thủ nghiêm ngặt, như quy định trong Tông hiến Universi Dominici Gregis (1996) của Đức Gioan Phaolô II, được sửa đổi bởi Đức Bênêđictô XVI.
Hồng Y Nhiếp Chính không chỉ là một chức vụ hành chính, mà còn mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc trong Giáo hội Công giáo. Vai trò này thể hiện sự liên tục và ổn định của Giáo hội, ngay cả trong những thời điểm khủng hoảng nhất, chẳng hạn như khi mất đi vị lãnh đạo tối cao. Dưới đây là một số khía cạnh ý nghĩa của chức vụ:
Giáo hội Công giáo tin rằng mình được dẫn dắt bởi Chúa Thánh Thần, và Giáo hoàng là người đại diện Chúa Kitô trên trần gian. Tuy nhiên, khi Giáo hoàng qua đời, Giáo hội rơi vào trạng thái Sede Vacante, có thể gây ra cảm giác bất ổn. Hồng Y Nhiếp Chính, với vai trò quản lý tạm thời, đảm bảo rằng Giáo hội tiếp tục hoạt động trơn tru, từ đó củng cố niềm tin của các tín hữu vào sự trường tồn của Giáo hội.
Hồng Y Nhiếp Chính được kỳ vọng phải là một nhân vật trung lập, không thiên vị trong các vấn đề chính trị nội bộ của Giáo hội. Vai trò của ngài đòi hỏi sự khách quan, đặc biệt trong việc tổ chức Mật nghị, nơi các phe phái khác nhau có thể cạnh tranh để ảnh hưởng đến việc bầu chọn Giáo hoàng mới. Việc phá hủy Nhẫn Ngư Phủ và niêm phong các tài liệu của Giáo hoàng cũng nhấn mạnh tính minh bạch và công bằng trong quá trình chuyển giao quyền lực.
Hồng Y Nhiếp Chính đóng vai trò như một cầu nối giữa triều đại của Giáo hoàng cũ và Giáo hoàng mới. Các nghi thức mà ngài thực hiện – từ việc xác nhận cái chết của Giáo hoàng đến việc phá hủy Nhẫn Ngư Phủ – không chỉ mang tính thực tiễn mà còn giàu ý nghĩa biểu tượng, đánh dấu sự kết thúc của một triều đại và mở đường cho một khởi đầu mới.
Đức Hồng Y Kevin Farrell, sinh ngày 2 tháng 9 năm 1947 tại Dublin, Ireland, hiện là Hồng Y Nhiếp Chính của Giáo hội Công giáo. Ngài được Đức Giáo hoàng Phanxicô bổ nhiệm vào chức vụ này vào ngày 14 tháng 2 năm 2019. Ngoài vai trò Hồng Y Nhiếp Chính, ngài còn là Tổng trưởng Bộ Giáo dân, Gia đình và Sự sống, một cơ quan quan trọng của Tòa Thánh chịu trách nhiệm thúc đẩy các sáng kiến liên quan đến giáo dân, hôn nhân, và các vấn đề gia đình.
Kevin Farrell lớn lên trong một gia đình Công giáo ở Ireland trước khi di cư sang Hoa Kỳ. Ngài gia nhập Dòng Linh mục Dòng Chúa Cứu Thế (Legionaries of Christ) và được thụ phong linh mục năm 1978. Sau đó, ngài đảm nhiệm nhiều vai trò quan trọng, bao gồm Giám mục Giáo phận Dallas (2007–2016). Năm 2016, Đức Giáo hoàng Phanxicô bổ nhiệm ngài làm Tổng trưởng Bộ Giáo dân, Gia đình và Sự sống, và một năm sau, vào năm 2017, ngài được phong làm Hồng Y.
Là Hồng Y Nhiếp Chính, Đức Hồng Y Farrell mang đến một góc nhìn quốc tế cho chức vụ này, với kinh nghiệm từ cả châu Âu (Ireland) và châu Mỹ (Hoa Kỳ). Sự bổ nhiệm của ngài phản ánh xu hướng của Đức Giáo hoàng Phanxicô trong việc đa dạng hóa các vị trí lãnh đạo trong Giáo hội, trao cơ hội cho những người đến từ các khu vực ngoài châu Âu truyền thống.
Ngoài ra, việc Đức Hồng Y Farrell đồng thời đảm nhiệm vai trò Tổng trưởng Bộ Giáo dân, Gia đình và Sự sống cho thấy sự tin tưởng của Đức Giáo hoàng Phanxicô vào khả năng lãnh đạo và quản lý của ngài. Tuy nhiên, điều này cũng đặt ra thách thức, vì ngài phải cân bằng giữa các trách nhiệm hành chính quan trọng trong Giáo hội.
Áp lực thời gian: Trong thời kỳ Sede Vacante, Hồng Y Nhiếp Chính phải hành động nhanh chóng để tổ chức tang lễ và Mật nghị, trong khi vẫn đảm bảo các hoạt động hành chính của Tòa Thánh không bị gián đoạn.
Sức ép từ dư luận và truyền thông: Trong thời đại kỹ thuật số, mọi hành động của Hồng Y Nhiếp Chính đều có thể bị giám sát chặt chẽ bởi truyền thông và công chúng, đòi hỏi ngài phải hành xử cẩn trọng và minh bạch.
Tính trung lập: Trong bối cảnh có thể xảy ra các tranh cãi nội bộ giữa các Hồng Y, Hồng Y Nhiếp Chính phải giữ vững lập trường trung lập để tránh bị cuốn vào các tranh chấp quyền lực.
Trong tương lai, vai trò của Hồng Y Nhiếp Chính có thể tiếp tục được tinh chỉnh để phù hợp với những thay đổi trong Giáo hội và xã hội. Ví dụ, với sự gia tăng của các phương tiện truyền thông xã hội, Hồng Y Nhiếp Chính có thể cần đóng vai trò lớn hơn trong việc giao tiếp với công chúng để giải thích ý nghĩa của các nghi thức trong thời kỳ Sede Vacante. Ngoài ra, khi Giáo hội ngày càng trở nên toàn cầu hóa, chức vụ này có thể được trao cho các Hồng Y từ các khu vực ngoài châu Âu, như châu Phi hoặc châu Á, để phản ánh sự đa dạng của Giáo hội.
Hồng Y Nhiếp Chính là một chức vụ mang tính lịch sử, biểu tượng, và thực tiễn trong Giáo hội Công giáo. Từ vai trò quản lý tài sản ban đầu, chức vụ này đã phát triển thành một vị trí lãnh đạo quan trọng, đảm bảo sự liên tục và ổn định của Giáo hội trong những thời điểm chuyển giao quyền lực. Với các nhiệm vụ như xác nhận cái chết của Giáo hoàng, phá hủy Nhẫn Ngư Phủ, và tổ chức Mật nghị, Hồng Y Nhiếp Chính đóng vai trò như một người bảo vệ truyền thống và một cầu nối giữa quá khứ và tương lai.
Đức Hồng Y Kevin Farrell, với kinh nghiệm và góc nhìn quốc tế, là một ví dụ tiêu biểu cho sự tiến hóa của chức vụ này trong thời hiện đại. Dù đối mặt với nhiều thách thức, vai trò của Hồng Y Nhiếp Chính vẫn giữ được tầm quan trọng không thể thay thế, là biểu tượng cho sự trường tồn của Giáo hội Công giáo qua hàng thế kỷ.
