Lm. Giuse Nguyễn Văn Lộc
TIN MỪNG: Lc 13, 1-9
1 Cùng lúc ấy, có mấy người đến kể lại cho Đức Giê-su nghe chuyện những người Ga-li-lê bị tổng trấn Phi-la-tô giết, khiến máu đổ ra hoà lẫn với máu tế vật họ đang dâng.
2 Đức Giê-su đáp lại rằng: “Các ông tưởng mấy người Ga-li-lê này phải chịu số phận đó vì họ tội lỗi hơn mọi người Ga-li-lê khác sao?3 Tôi nói cho các ông biết: không phải thế đâu; nhưng nếu các ông không sám hối, thì các ông cũng sẽ chết hết như vậy.4 Cũng như mười tám người kia bị tháp Si-lô-ác đổ xuống đè chết, các ông tưởng họ là những người mắc tội nặng hơn tất cả mọi người ở thành Giê-ru-sa-lem sao?5 Tôi nói cho các ông biết: không phải thế đâu; nhưng nếu các ông không chịu sám hối, thì các ông cũng sẽ chết hết y như vậy.”
6 Rồi Đức Giê-su kể dụ ngôn này: “Người kia có một cây vả trồng trong vườn nho mình. Bác ta ra cây tìm trái mà không thấy,7 nên bảo người làm vườn: “Anh coi, đã ba năm nay tôi ra cây vả này tìm trái, mà không thấy. Vậy anh chặt nó đi, để làm gì cho hại đất?8 Nhưng người làm vườn đáp: “Thưa ông, xin cứ để nó lại năm nay nữa. Tôi sẽ vun xới chung quanh, và bón phân cho nó.9 May ra sang năm nó có trái, nếu không thì ông sẽ chặt nó đi.”
(Bản dịch của Nhóm CGKPV)
SUY NIỆM:
1. Tai họa và tội lỗi
Hằng ngày khi đọc báo hay xem thời sự qua các phương tiện truyền thông, điều thu hút chúng ta nhất, hẳn là những tai họa: tai họa con người gây ra cho con người (cướp của, giết người, hãm hại…), tai họa do tai nạn hay thiên tai (tai nạn lao động, tai nạn giao thông, lũ lụt…). Vào thời của Đức Giê-su, cũng có những chuyện thời sự tương tự:
Những người Ga-li-lê bị tổng trấn Phi-la-tô giết, khiến máu đổ ra hoà lẫn với máu tế vật họ đang dâng.
Mười tám người kia bị tháp Si-lô-ác đổ xuống đè chết! (c. 1 và 4)
Khi biết thông tin về những tai họa như thế, chúng ta thường hướng về người khác: phê phán và đôi khi lên án những người gây ra tai họa; và đồng thời thương cảm những người bị nạn và có nhiều lúc bày tỏ tình liên đới với họ nữa. Những phản ứng như thế là bình thường và đúng đắn nữa.
Tuy nhiên, có một “thời sự” khác, đó sự kết nối, hiện diện ngấm ngầm hoặc được công khai giảng thuyết, giữa tai họa với tội lỗi, nghĩa là coi tai họa là hình phát của tội lỗi! Thật vậy, vào thời của Đức Giê-su, người ta coi những người bị nạn, là những người tội lỗi bị Trời phạt:
Các ông tưởng mấy người Ga-li-lê này phải chịu số phận đó vì họ tội lỗi hơn mọi người Ga-li-lê khác sao? (c. 2)
Trong một hoàn cảnh khác, khi thấy một người mù bẩm sinh, các môn đệ hỏi Đức Giê-su: “Thưa Thầy, ai đã phạm tội khiến người này sinh ra đã bị mù, anh ta hay cha mẹ anh ta?” (Ga 9, 2) Những người sống hoặc nói theo lý trí, hay những người không tin vào thế giới vô hình, thì lên án sự liên kết tự phát và dễ dãi này. Nhưng ở mức độ vô thức, coi tai họa là hình phạt vẫn hiện diện ở mức độ nào đó nơi con người. Chẳng hạn, khi người ta hay chúng ta vẫn thỉnh thoảng nói, khi gặp hay chứng kiến một tai họa bất chợt: “Trời phạt!”, “ác giả ác báo!” (Mt 21, 41; bài Tin Mừng của ngày thứ sáu, Tuần II Mùa Chay); hoặc không có ít người để cho mình bị lợi dụng, vì điều này[1].
Kết nối tai họa với tội lỗi, nghĩa là coi tai họa như hình phạt đối với người có tội, tuy không còn được phát biểu một cách công khai, nhưng vẫn còn tồn tại trong thâm tâm của nhiều người, và có khi của chính chúng ta nữa.
2. “Người đã mang lấy các tật nguyền của ta và gánh lấy các bệnh hoạn của ta” (Mt 8, 11; x. Is 53, 4)
Chúng ta hãy khởi đi từ chính kinh nghiệm sống của mọi người thuộc mọi nơi mọi thời, theo đó một điều khốn khó thường chẳng bao giờ xẩy ra một cách riêng lẻ. Những điều khốn khó thường xẩy ra dồn dập và kéo theo nhau ; chúng thường qui tụ lại từ đâu đâu trên cùng một điểm. Bệnh tật, nghèo đói, cô đơn hay bị ruồng bỏ có khuynh hướng qui tụ lại với nhau. Mỗi người chúng ta đều đã có kinh nghiệm về một hay nhiều giai đoạn “xui xẻo”, với những hoạn nạn đủ loại.
Nhưng đó chưa phải là điều gây ngạc nhiên. Điều gây ngặc nhiên, chính là trung tâm qui tụ, điểm đầy ứ những khốn khó, lại là nơi mà ở đó luôn luôn tái hình thành các khuôn mặt mới và trung tâm của Kinh Thánh: chúng ta tìm thấy ở đó khuôn mặt của người kêu cầu trong các Thánh Vịnh, chúng ta tìm thấy khuôn mặt của ông Gióp và đặc biệt, khuôn mặt của người mà những lời ngôn sứ của Sách Isaia loan báo. Người này bị đau đớn ở trong thân xác như ông Gióp, vì vẻ bề ngoài khiến chúng ta nghĩ đến một người bệnh phong:
Người bị đời khinh khi ruồng rẫy, phải đau khổ triền miên và nếm mùi bệnh tật.
Người như kẻ ai thấy cũng che mặt không nhìn, bị chúng ta khinh khi, không đếm xỉa tới. (Is 53, 3)
Và đồng thời, người này cũng là nạn nhân của một vụ án bất công: Người đã bị ức hiếp, buộc tội, rồi bị thủ tiêu (Is 53, 8). Những lời ngôn sứ trên phác họa ra khuôn mặt của người đau khổ, như là đã đuợc sống bởi biết bao người. Kinh Thánh đã cho chúng ta một cuộc hẹn ở « trục lộ » này; và, chúng ta được mời gọi hiểu lời ngôn sứ này như một sự chờ đợi, cứ được làm mới lại từ đời này sang đời kia, rằng một người sẽ đến và tương hợp trọn vẹn với điểm hẹn này, một người sẽ đến từ Thiên Chúa để lấp đầy điểm hẹn này.
Điểm gặp gỡ giữa sự dữ thể lý (bệnh tật) và sự dữ luân lí (con người hãm hại, kết án nhau) lôi kéo sự chú ý của loài người chúng ta, chính là vì tương quan của chúng giúp giải đáp một câu hỏi “bí ẩn”: tại sao lại có bệnh tật, tai họa, đau khổ và sự chết? Con người bị « hút hồn » bởi mối tương quan này và tìm cách giải thích. Và sự thu hút này không phải là một điều cổ xưa; bởi vì, không chỉ con người thuộc thời cổ đại mới liên kết tội lỗi với tai họa, nhưng mọi người đều nhìn thấy, ít nhất ở mức độ vô thức, tội lỗi trong mọi thất bại, mọi tai họa, và mọi bất lực. Con người, nhất là nạn nhân, không phân biệt được ở mức độ vô thức, mình là nạn nhân gánh chịu tai họa, hay mình là nguyên nhân gây ra tai họa.
Hẳn là ý thức sáng suốt của chúng ta vẫn cố cho rằng chẳng có bí ẩn gì cả trong những chuyện như thế. Vô thức đã sai lầm cũng như chính ý thức cũng vẫn sai lầm đấy thôi. Vì thế, mọi người và cả chính chúng ta nữa mạnh mẽ cho rằng chẳng có tương quan gì hết giữa sự dữ thể lý và tội lỗi. Nhưng không ai có thể thay đổi được những chiều sâu của hữu thể vô thức nơi chính mình với những tuyên bố hợp lý ! Nhưng dầu sao cũng có một tương quan giữa chúng bởi sự kiện mọi sự dữ thể lý đều kéo theo, một cách tất yếu như là sự truyền động bằng bánh răng cưa, một tiến trình buộc tội và mặc cảm tội lỗi thuộc bình diện luân lý: buộc tội mình, buộc tội người khác, buộc tội Thiên Chúa ; thậm chí, còn kết án, vì thái độ này không chờ đợi và cũng chẳng tìm kiếm một lời biện hộ nào của người bị buộc tội. Đó chính điều mà Ông Gióp, những người công chính bị bách hại lên tiếng trong các Thánh Vịnh và Người Tôi Tớ Đau Khổ muốn soi sáng cho chúng ta, và qua đó loan báo ơn giải thoát của mầu nhiệm Thập Giá.
(1) Những người công chính chịu đau khổ, cho thấy đó không phải vì tội của họ mà bị Thiên Chúa đánh phạt. Và điều này đúng một cách tuyệt đối nơi Đức Ki-tô trong cuộc Thương Khó. Như thế, chúng ta được chữa lành, được giải thoát khỏi cảm thức bị đánh phạt vì tội lỗi, khi gặp đau khổ, bệnh tật tai họa.
(2) Trong đau khổ và thử thách, người công chính đau khổ tín thác nơi Tình Yêu và sự Công Chính của Thiên Chúa, và không để mình rơi vào vòng xoáy của hành động buộc tội. Thực vậy, ông Gióp đã không để mình rơi vào vòng xoáy buộc tội. Ông không tuyên bố mình có tội, và cũng không cho rằng Thiên Chúa đã thi hành sự công bình một cách chung cục. Khi ông Gióp « trách » Chúa (x. Tv 22 ; 88), thì đó không phải là để nói lời sau cùng, nhưng ngược lại, chính là để Thiên Chúa lên tiếng, cậy dựa vào lòng tin cháy bỏng của ông (x. Gi 38).
(3) Chính lòng tín thác nơi Thiên Chúa của người công chính đau khổ mặc khải hành vi buộc tội là sự dữ, nhưng không phải để kết án, nhưng để chữa lành. Thực vậy, sự dữ thể lý của ông Gióp mặc khải sự dữ luân lý nơi những người bạn xấu của ông, họ vốn đã thuận theo vòng xoáy buộc tội. Nhưng mặc khải này mang lại điều gì tốt lành, nếu chỉ là để những người bạn xấu kia bị kết án? Chúng ta thấy rằng sự thể xoay theo một chiều hướng khác: ông Gióp là câu chuyện điển hình của người bệnh bị lên án. Nhưng khi vụ án kết thúc, chính những người bạn xấu, vốn là những người buộc tội ông Gióp, lại được tha thứ! Đó là vì Sự tín thác sống động của nạn nhân nơi sự công chính của Thiên Chúa dập tắt mọi lời buộc tội. Ông Gióp, vì đã thành tâm trong thử thách và đã không sợ lên tiếng trước mặt Thiên Chúa, đã làm cho những người bạn trở nên lành mạnh, vốn là những người chẳng có vẻ bệnh tật gì ! Đó không phải là vì ông đã chịu đau khổ dùm cho họ[2], như người ta vẫn thường nói, nhưng chính là vì ông cho họ thấy bản chất thật sự của họ, điều này không kết án họ, nhưng chữa lành họ.
Đức Ki-tô, Đấng mà sách ngôn sứ Isaia loan báo, cũng sẽ đem lại cùng một điều như thế, nghĩa là mặc khải sự dữ và ơn chữa lành, cho những người đã nói :
Còn chúng ta, chúng ta lại tưởng người bị phạt, bị Thiên Chúa giáng hoạ, phải nhục nhã ê chề. (Is 53, 4)
Một ánh sáng không đến từ chính họ, cho họ thấy trong lời buộc tội này, khuôn mặt thật của họ, và đó chính là điều sẽ cứu thoát họ, nếu họ muốn nhìn.
* * *
Thập Giá mời gọi chúng ta không kết tội Chúa, cho dù người ta và Sự Dữ ngang qua người ta kết tội Chúa, vì Chúa vô tội. Và chúng ta cũng không kết tội mình và người khác, và cả kết tội Chúa, khi gặp mình gặp tai họa, hay người khác, nhất là những người thân yêu gặp tai họa. Bởi vì :
a. Kết tội tự nó là điều dữ. Sự Dữ kết tội Đức Ki-tô bị lộ nguyên hình, trong mức độ, cho thấy kết tội là điều dữ ; tội ở nơi người kết tội, chứ không phải nơi người kết tội.
b. Và cho dù mình và người khác đáng bị kết tội, thì Chúa đã “mang lấy các tật nguyền của ta và gánh lấy các bệnh hoạn của ta” (Mt 8, 11; x. Is 53, 4) và trao ban sự công chính của Người cho chúng ta rồi, để chúng ta đừng kết tội nhau :
Trong Đức Ki-tô, không còn lên án nữa (Rm 8, 1)
Trong bài Tin Mừng của Thánh Lễ Chúa Nhật II Mùa Chay hôm nay, Đức Giê-su mời gọi những người đọc hay xem thời sự thời xưa cũng như thời nay, không kết tội một cách dễ dãi và tự phát những người bị tai họa: “Các ông tưởng mấy người Ga-li-lê này phải chịu số phận đó vì họ tội lỗi hơn mọi người Ga-li-lê khác sao? Tôi nói cho các ông biết: không phải thế đâu (c. 2-3). Ngược lại, Người mời gọi những người nghĩ và tin như thế, trở về với chính bản thân mình:
Nếu các ông không sám hối, thì các ông cũng sẽ chết hết như vậy. (c. 3)
Nếu không sám hối, chính chúng ta cũng tự rước tai họa vào mình, hay gây tai họa cho người khác. Không phải vì Thiên Chúa đánh phạt, nhưng những hành vi xấu tự nó có những hệ quả tai hại, mà không cần ai xử phạt. Và như tất cả chúng ta đều có kinh nghiệm hay chứng kiến trong thế giới và trong xã hội hôm nay, một cuộc sống bị sữ dữ chi phối hay làm chủ, tự nó là một tai họa cho mình và cho người khác.
3. “Người kia có một cây vả”
“Nếu các ông không chịu sám hối, thì các ông cũng sẽ chết hết y như vậy.” Lời cảnh báo của Đức Giê-su thật mạnh mẽ và đáng sợ. Tuy nhiên, dụ ngôn về “cây vả trong vườn nho” mà Người kể ngay sau đó, lại làm cho chúng ta bình an hơn.
Rồi Đức Giê-su kể dụ ngôn này: “Người kia có một cây vả trồng trong vườn nho mình…” (c. 6)
Thật vậy, trong dụ ngôn, ông chủ vườn tỏ ra đòi hỏi và mất kiên nhẫn đối với cây vả chậm ra hoa ra trái:
Anh coi, đã ba năm nay tôi ra cây vả này tìm trái, mà không thấy. Vậy anh chặt nó đi, để làm gì cho hại đất? (c. 7)
Nhưng bên cạnh ông, lại có “Người Làm Vườn” lạ lùng; người này lại tỏ ra kiên nhẫn và bày tỏ lòng thương cảm đối với cây vả, vì thế đã tìm cách bảo vệ nó:
Thưa ông, xin cứ để nó lại năm nay nữa. Tôi sẽ vun xới chung quanh, và bón phân cho nó. May ra sang năm nó có trái, nếu không thì ông sẽ chặt nó đi. (c. 8-9)
Chúng ta có thể tự hỏi, trong tương quan của chúng ta với Thiên Chúa, “Người Làm Vườn” trong dụ ngôn của Đức Giê-su, muốn nói về ai vậy?
Thánh Phao-lô, trong thư gởi tín hữu Roma, sẽ cho chúng ta biết « Người Làm Vườn » kia là ai :
Điều mà Lề Luật không thể làm được, vì bị tính xác thịt làm cho ra suy yếu, thì Thiên Chúa đã làm: khi sai chính Con mình đến mang thân xác giống như thân xác tội lỗi chúng ta để đền tội chúng ta, Thiên Chúa đã lên án tội trong thân xác Con mình. (Rm 8, 3)
Đức Ki-tô chính là « Người Làm Vườn » ; và Người không chỉ kiên nhẫn, thương cảm và bảo vệ chúng ta trước mặt Thiên Chúa, nhưng Người con tình nguyện chịu chết vì chúng ta: “Người đã mang lấy các tật nguyền của ta và gánh lấy các bệnh hoạn của ta” (Mt 8, 11; x. Is 53, 4). Chính vì thế, « Giờ đây, những ai ở trong Đức Ki-tô Giê-su, thì không còn bị lên án nữa” (Rm 8, 1).
* * *
Vậy mỗi ngày, chúng ta được mời gọi mở lòng và mở cuộc đời của chúng ta ra, để đón nhận Lời và Sự Sống của Người, để chính Người là Hạt Giống bất diệt mời gọi chúng ta “sám hối”, thương xót, tái sinh và làm sinh hoa kết quả gấp trăm trong đời sống của chúng ta, hôm nay và mãi mãi.
——————————————————————–
[1] Có thể đọc bài: “Đức Ki-tô bị kết án và thân thể nát tan, dưới ánh sáng của lời nguyện Thánh Vịnh”.
[2] Và như chúng ta vẫn thường hiểu như thế về cuộc thương khó của Đức Giêsu.