Nguồn: cruxnow.com
Chuyển Việt ngữ: TRI KHOAN
Chú thích của BBT: Đây là những trích đoạn đầu tiên của bài phỏng vấn gồm hai phần giữa Đức Thánh Cha Lêô XIV và nữ ký giả kỳ cựu của Crux, chị Elise Ann Allen, được đưa vào quyển tiểu sử mới về Đức Thánh Cha, có tựa đề León XIV: ciudadano del mundo, misionero del siglo XXI, hay “Đức Lêô XIV: Công dân của thế giới, Nhà truyền giáo của thế kỷ XXI.” Cuốn sách được nhà xuất bản Penguin Peru phát hành bằng tiếng Tây Ban Nha và sẽ có mặt trên các kệ sách và trực tuyến vào ngày 18 tháng 9. Các ấn bản tiếng Anh và tiếng Bồ Đào Nha sẽ ra mắt vào đầu năm 2026.
ROMA – Trong một cuộc phỏng vấn dài và gồm nhiều chủ đề cho một quyển tiểu sử mới về cuộc đời ngài, Đức Thánh Cha Lêô XIV đã chia sẻ về lý lịch của mình với tư cách là vị giáo hoàng đầu tiên sinh ra tại Hoa Kỳ và là vị giáo hoàng đầu tiên mang quốc tịch Peru, ngài dí dỏm nói về việc sẽ cổ vũ cho đội bóng nào trong World Cup giả định, cũng như sự thấu hiểu của ngài về sứ vụ giáo hoàng và các vấn đề thời sự như hòa bình tại Ukraine, tầm nhìn của ngài về tính hiệp hành, và tình trạng phân cực đang gây ra rất nhiều chia rẽ trên thế giới.
Trao đổi với nữ ký giả kỳ cựu của Crux, chị Elise Ann Allen, trong buổi phỏng vấn thứ hai của cuộc phỏng vấn kéo dài hai tiếng rưỡi cho quyển tiểu sử do chị viết, Đức Thánh Cha Lêô nói rằng ngài định nghĩa tiến trình hiệp hành của Đức Thánh Cha Phanxicô là “một thái độ, một sự cởi mở, một sự sẵn lòng thấu hiểu. Nói về Giáo hội hiện nay, điều này có nghĩa là mỗi thành viên của Giáo hội đều có tiếng nói và vai trò để thực hiện qua việc cầu nguyện, suy tư… qua một tiến trình.”
Ngài nói: “Đó là một thái độ mà tôi nghĩ có thể dạy cho thế giới hôm nay rất nhiều điều.”
Đề cập đến vấn đề phân cực, ngài nói: “Tôi nghĩ đây là một thứ thuốc giải. Tôi cho rằng đây là một cách để giải quyết một số những thách thức lớn nhất mà chúng ta đang gặp phải trên thế giới ngày nay. Nếu chúng ta lắng nghe Tin Mừng, và nếu chúng ta cùng nhau suy tư, và nếu chúng ta cố gắng cùng nhau tiến bước, lắng nghe nhau, cố gắng khám phá xem Thiên Chúa đang nói gì với chúng ta hôm nay, thì chúng ta sẽ gặt hái được rất nhiều từ đó.”
Khi nhắc lại kinh nghiệm sâu rộng của ngài tại Peru, ngài bày tỏ hy vọng rằng tiến trình hiệp hành đã bắt đầu “rất lâu trước Thượng Hội Đồng gần đây, ít nhất là ở Châu Mỹ Latinh – như tôi đã chia sẻ về kinh nghiệm của tôi ở đó. Một phần Giáo hội Châu Mỹ Latinh đã thực sự đóng góp cho Giáo hội hoàn vũ – tôi cho rằng có hy vọng lớn lao nếu chúng ta có thể tiếp tục xây dựng trên kinh nghiệm của những năm vừa qua và tìm ra những cách thức để trở thành Giáo hội cùng nhau.”
Sau đây là những trích đoạn đầu tiên trong bài phỏng vấn của Đức Giáo hoàng Lêô XIV với chị Elise Ann Allen, và toàn bộ nội dung sẽ được công bố khi cuốn tiểu sử được phát hành vào ngày 18 tháng 9:
Allen: Đức Thánh Cha mang trong mình hai điểm đặc biệt. Người là vị Giáo hoàng đầu tiên đến từ Hoa Kỳ, đồng thời cũng là vị Giáo hoàng thứ hai có quan điểm, nếu có thể nói như vậy, của Châu Mỹ Latinh. Đức Thánh Cha cảm thấy đồng nhất với đặc điểm nào hơn?
ĐTC Lêô: Tôi nghĩ câu trả lời là cả hai. Đương nhiên tôi là một người Mỹ và tôi cảm thấy mình thật sự là một người Mỹ, nhưng tôi cũng vô cùng yêu mến Peru, yêu quý con người Peru, đó là một phần con người tôi. Nửa cuộc đời mục vụ của tôi đã trải qua ở Peru, vì vậy quan điểm Châu Mỹ Latinh rất có giá trị đối với tôi. Tôi nghĩ điều đó cũng thể hiện qua sự trân trọng mà tôi dành cho đời sống của Giáo hội Châu Mỹ Latinh, mà tôi tin rằng có ý nghĩa quan trọng trong cả mối liên hệ của tôi với Đức Thánh Cha Phanxicô, trong sự hiểu biết của tôi về một số tầm nhìn mà Đức Thánh Cha Phanxicô đã có cho Giáo hội, và làm thế nào chúng ta có thể tiếp tục thực hiện điều đó theo tầm nhìn ngôn sứ thật sự cho Giáo hội hôm nay và ngày mai.
Tình huống giả định: Hoa Kỳ gặp Peru trong World Cup. Đức Thánh Cha sẽ cổ vũ cho đội nào?
Câu hỏi rất hay. Có lẽ là Peru, chỉ vì những mối dây tình cảm. Tôi cũng là một người rất hâm mộ đội Ý… Mọi người đều biết tôi là người hâm mộ của đội White Sox, nhưng với tư cách là Giáo hoàng, tôi là người hâm mộ của tất cả các đội. Ngay cả khi còn ở nhà, tôi lớn lên là người hâm mộ đội White Sox, nhưng mẹ tôi lại là người hâm mộ đội Cubs, vì vậy bạn không thể là một người hâm mộ chọn phe này và loại trừ phe kia.
Chúng tôi học được rằng, ngay cả trong thể thao, phải có một thái độ cởi mở, đối thoại, thân thiện chứ không phải thái độ ganh đua giận dữ về những chuyện như thế, bởi lẽ nếu như vậy, có lẽ chúng tôi đã chẳng có bữa tối mà dùng!
Đức Thánh Cha đang trong những tháng đầu tiên trên cương vị giáo hoàng. Người hiểu vai trò của sứ vụ giáo hoàng như thế nào?
Vẫn còn một chặng đường học hỏi rất lớn phía trước. Có một phần lớn tôi cảm thấy tôi đã có thể đảm nhận mà không gặp nhiều khó khăn, đó là khía cạnh mục vụ. Mặc dù tôi ngạc nhiên trước sự hưởng ứng, sự đón nhận của mọi người ở mọi độ tuổi vẫn tiếp tục lớn … Tôi trân trọng tất cả mọi người, bất kể họ là ai, họ mang theo điều gì, và tôi lắng nghe họ.
Khía cạnh hoàn toàn mới của công việc này là được đẩy lên cấp độ nhà lãnh đạo thế giới. Đó là một vai trò rất công khai, mọi người đều biết về các cuộc điện đàm hoặc các cuộc gặp gỡ của tôi với những vị nguyên thủ của các chính phủ, các quốc gia trên thế giới, trong thời điểm khi tiếng nói của Giáo hội giữ một vai trò quan trọng. Tôi đang học được rất nhiều về cách Tòa Thánh đã có vai trò trong thế giới ngoại giao suốt nhiều năm qua… Tất cả những điều này đều hoàn toàn mới mẻ với tôi ở mức độ thực hành. Tôi đã theo dõi các vấn đề thời sự trong nhiều, nhiều năm. Tôi vẫn luôn cố gắng cập nhật tin tức, nhưng vai trò của Giáo hoàng chắc chắn là mới đối với tôi. Tôi đang học hỏi rất nhiều và cảm thấy đầy thử thách, nhưng không bị choáng ngợp. Về điểm này, tôi đã phải bắt tay ngay vào công việc hoàn toàn mới mà không có sự chuẩn bị.
Trở thành Giáo hoàng, người kế vị Thánh Phêrô, là điều chỉ có thể xảy ra nhờ ơn Chúa, không có lời giải thích nào khác, với trách vụ được yêu cầu là củng cố anh chị em trong đức tin, đó là phần quan trọng nhất,.
Chúa Thánh Thần là cách duy nhất để giải thích, làm sao tôi lại được bầu chọn vào chức vụ này, vào thừa tác vụ này? Với đức tin của tôi, với những gì tôi đã sống, với sự hiểu biết của tôi về Chúa Giêsu Kitô và Tin Mừng, tôi đã nói lời xin vâng, tôi đang ở đây. Tôi hy vọng có thể củng cố anh chị em trong đức tin, bởi vì đó là vai trò căn bản nhất mà người Kế vị Thánh Phêrô mang lấy.
Một điều mà Đức Thánh Cha luôn kêu gọi rất nhiều là hòa bình; hòa bình cho nhiều cuộc xung đột khác nhau, nhưng đặc biệt là ở Ukraine. Việc Vatican làm trung gian trong cuộc xung đột cụ thể đó vào lúc này có thực tế hay không?
Tôi muốn phân biệt giữa tiếng nói của Tòa Thánh trong việc kêu gọi hòa bình và vai trò trung gian, điều mà tôi nghĩ là rất khác và không thực tế bằng điều thứ nhất. Tôi nghĩ mọi người đã nghe những lời kêu gọi mà tôi đã đưa ra để cất lên tiếng nói của tôi, tiếng nói của các Kitô hữu, và của những người thiện chí, nói rằng hòa bình là câu trả lời duy nhất. Việc giết chóc cách vô tội vạ người dân ở cả hai phía sau ngần ấy năm – trong cuộc xung đột cụ thể đó cũng như trong các cuộc xung đột khác – tôi nghĩ con người phải bằng cách nào đó được thức tỉnh để nhận ra rằng có một cách khác để giải quyết.
Nghĩ đến việc Vatican trở thành trung gian, thậm chí có vài lần chúng tôi đã đề nghị tổ chức các cuộc họp đàm phán giữa Ukraine và Nga, hoặc tại Vatican hoặc tại một địa điểm nào đó thuộc Giáo hội, tôi ý thức rất rõ về những hệ lụy của việc đó.
Từ khi chiến tranh bắt đầu, Tòa Thánh đã rất nỗ lực để duy trì một vị thế, dù khó khăn đến mấy, [không phải] ngả về bên này hay bên kia, mà thực sự là trung lập. Một số điều tôi nói đã được diễn giải theo cách này hay cách khác, và điều đó cũng không sao, nhưng tôi nghĩ phần thực tế của nó không phải là ưu tiên hàng đầu lúc này. Tôi nghĩ cần có một số tác nhân khác nhau đủ mạnh để thúc đẩy các bên tham chiến nói rằng, đủ rồi, và chúng ta tìm một cách khác để giải quyết những bất đồng.
Chúng ta vẫn tiếp tục hy vọng. Tôi vững tin rằng chúng ta không bao giờ từ bỏ hy vọng. Tôi có niềm hy vọng lớn nơi bản chất con người. Dĩ nhiên có mặt tiêu cực; có những kẻ hành động xấu, có những cám dỗ. Ở bất kỳ phía nào thuộc bất kỳ lập trường nào, chị đều có thể tìm thấy những động lực tốt và những động lực chưa tốt. Tuy nhiên, việc không ngừng khuyến khích con người hướng đến những giá trị cao hơn, những giá trị thực, đó là điều tạo nên sự khác biệt. Chị có hy vọng, và chị không ngừng cố gắng thúc đẩy và nói với mọi người, chúng ta hãy làm điều này theo một cách khác.
Đức Thánh Cha đã nói về hòa bình và xây dựng những cầu nối trong bài diễn văn đầu tiên của người trên ban công Đền thờ Thánh Phêrô. Vậy đâu là những nhịp cầu mà Đức Thánh Cha muốn xây dựng? Về mặt chính trị, xã hội, văn hóa, giáo hội, những nhịp cầu nối đó là gì?
Trước hết, con đường xây dựng những nhịp cầu nối chính yếu là qua đối thoại. Một trong những điều tôi đã có thể thực hiện trong vài tháng đầu tiên này là khởi sự ít nhất một số đối thoại, các chuyến thăm của các nhà lãnh đạo thế giới từ những tổ chức đa quốc gia. Về lý thuyết, Liên Hợp Quốc phải là nơi giải quyết nhiều vấn đề này. Nhưng đáng tiếc, dường như đã có sự nhìn nhận chung rằng Liên Hợp quốc, ít nhất là tại thời điểm này, đã mất khả năng tập hợp mọi người lại với nhau về các vấn đề đa phương. Rất nhiều người đang nói, ‘Anh phải xúc tiến đối thoại song phương’ để cố gắng kết nối mọi thứ lại với nhau, bởi vì có những rào cản ở các cấp độ khác nhau khiến những vấn đề đa phương khó tiến hành.
Chúng ta phải liên tục nhắc nhở bản thân về tiềm năng mà nhân loại có được để vượt qua bạo lực và hận thù đang ngày càng chia rẽ chúng ta. Chúng ta đang sống trong thời đại mà sự phân cực dường như là một trong những từ khóa của ngày nay, nhưng điều đó chẳng giúp ích cho ai cả. Hoặc nếu nó giúp ích cho ai đó, thì cũng là số rất ít trong khi mọi người khác phải chịu đau khổ. Vì thế, tiếp tục đặt ra những câu hỏi ấy là điều tôi nghĩ rất quan trọng.
Đó cũng chính là câu hỏi tiếp theo của con, sự phân cực, một từ đang rất thông dụng ngày nay, cả trong Giáo hội lẫn ngoài xã hội. Theo Đức Thánh Cha, làm sao giải quyết được tình trạng ấy?
Chắc chắn việc nêu vấn đề và bàn về nó là một chuyện. Tôi nghĩ điều rất quan trọng là phải bắt đầu một suy tư sâu sắc hơn, cố gắng tìm hiểu: tại sao thế giới lại bị phân cực như vậy? Điều gì đang xảy ra? Tôi nghĩ có rất nhiều yếu tố đã dẫn đến tình trạng này. Tôi không dám khẳng định rằng mình có tất cả câu trả lời, nhưng tôi chắc chắn nhìn thấy được thực tế nơi một số hậu quả. Cuộc khủng hoảng năm 2020 và đại dịch chắc chắn đã có tác động đến tất cả những điều này, nhưng tôi nghĩ nó đã bắt đầu từ xa hơn nữa… Có lẽ ở một số nơi, việc mất đi ý thức cao cả hơn về ý nghĩa cuộc sống con người có thể liên quan đến tình trạng đó, nó đã ảnh hưởng đến con người ở nhiều cấp độ. Giá trị của sự sống con người, của gia đình, và giá trị của xã hội. Nếu chúng ta đánh mất ý thức về những giá trị đó, thì còn điều gì là quan trọng nữa?
Thêm vào đó là những yếu tố khác, một yếu tố mà tôi nghĩ rất quan trọng là khoảng cách ngày càng lớn hơn giữa mức thu nhập của tầng lớp lao động và số tiền mà giới người giàu có nhất nhận được. Chẳng hạn, cách đây 60 năm, các giám đốc điều hành có thể nhận mức lương gấp bốn đến sáu lần so với những gì người lao động nhận được, nhưng con số gần đây nhất mà tôi thấy là gấp 600 lần. Hôm qua báo chí đưa tin Elon Musk sẽ trở thành tỷ phú nghìn tỷ đầu tiên trên thế giới. Điều đó có ý nghĩa gì, và nói lên điều gì? Nếu đó là điều duy nhất có giá trị, thì chúng ta đang gặp rắc rối lớn…
[Về chủ đề tính hiệp hành], con nghĩ khái niệm hiệp hành vẫn là điều mà nhiều người đang phải chật vật để hiểu. Đức Thánh Cha định nghĩa nó như thế nào?
Hiệp hành là một thái độ, một sự cởi mở, một sự sẵn lòng để thấu hiểu. Nói về Giáo Hội hiện nay, điều này có nghĩa là mỗi thành viên của Giáo hội đều có tiếng nói và một vai trò để thực hiện qua việc cầu nguyện, suy tư… qua một tiến trình. Có nhiều cách để việc này có thể diễn ra, nhưng cốt yếu là qua đối thoại và tôn trọng lẫn nhau. Việc đưa mọi người đến với nhau và hiểu rằng mối tương quan đó, sự tương tác đó, việc tạo ra những cơ hội gặp gỡ, là một chiều kích quan trọng để chúng ta sống đời sống Giáo hội.
Một số người đã cảm thấy bị đe dọa bởi tiến trình đó. Đôi khi các giám mục hoặc linh mục có thể cảm thấy, ‘hiệp hành sẽ lấy đi quyền bính của tôi’. Hiệp hành không phải là như thế, và có lẽ ý tưởng của anh về quyền bính của mình có phần nào bị lệch lạc, sai hướng. Tôi nghĩ rằng hiệp hành là một cách để diễn tả làm thế nào chúng ta có thể đến với nhau và trở thành một cộng đoàn, tìm kiếm sự hiệp thông trong một Giáo hội, để đó là một Giáo hội mà trọng tâm chính không phải là cơ cấu phẩm trật định chế, nhưng là một ý thức về ‘chúng ta cùng nhau’, ‘Giáo hội của chúng ta’. Mỗi người với ơn gọi riêng của mình, linh mục, giáo dân, hoặc giám mục, nhà truyền giáo, gia đình. Mọi người với ơn gọi cụ thể mà họ đã được ban cho đều có một vai trò để thực hiện và điều gì đó để đóng góp, và cùng nhau chúng ta tìm kiếm con đường để phát triển và cùng nhau tiến bước như một Giáo hội.
Đó là một thái độ mà tôi nghĩ có thể dạy cho thế giới ngày nay rất nhiều điều. Vừa rồi chúng ta đã nói về sự phân cực. Tôi nghĩ đây là một phương thuốc giải. Tôi nghĩ đây là một cách để giải quyết một số thách thức lớn nhất mà chúng ta đang gặp phải trên thế giới ngày nay. Nếu chúng ta lắng nghe Tin Mừng, và nếu chúng ta cùng nhau suy tư, và nếu chúng ta cố gắng cùng nhau bước tới, lắng nghe nhau, cố gắng khám phá xem Thiên Chúa đang nói gì với chúng ta hôm nay, thì chúng ta sẽ gặt hái được rất nhiều từ đó.
Tôi rất hy vọng rằng tiến trình đã được khởi sự từ lâu trước Thượng Hội đồng vừa qua, ít nhất là ở Châu Mỹ Latinh – như tôi đã nói về kinh nghiệm của tôi ở đó. Một phần Giáo hội Châu Mỹ Latinh thực sự đã đóng góp cho Giáo hội hoàn vũ – tôi nghĩ có một niềm hy vọng lớn lao nếu chúng ta tiếp tục xây dựng trên kinh nghiệm của những năm vừa qua và tìm ra những cách thế để trở thành Giáo hội cùng nhau. Không phải để cố gắng biến Giáo hội thành một dạng chính phủ dân chủ, điều mà nếu chúng ta nhìn vào nhiều quốc gia trên thế giới ngày nay, dân chủ không hẳn là một giải pháp hoàn hảo cho mọi sự. Nhưng tôn trọng, hiểu rõ đời sống của Giáo hội đúng như bản chất của nó và nói rằng, ‘chúng ta phải cùng nhau thực hiện điều này’. Tôi nghĩ điều đó mang lại một cơ hội lớn cho Giáo hội, và mang đến cho Giáo hội cơ hội tham gia với thế giới. Kể từ Công Đồng Vaticanô II, tôi nghĩ điều đó có ý nghĩa quan trọng, và còn rất nhiều việc phải làm.