Nguồn: aleteia
Chuyển Việt ngữ: TRI KHOAN
Vị cựu hồng y, nguyên quán Chicago, thuộc Dòng Thánh Augustinô và đã phục vụ nhiều năm ở Peru. Ngài có nhiều kinh nghiệm mục vụ và đã làm việc tại Giáo triều Rome.
Là một công dân Hoa Kỳ, sinh tại Chicago trong một gia đình có nguồn gốc Pháp, Tây Ban Nha và Ý, và có kinh nghiệm truyền giáo sâu rộng tại Mỹ Latinh: Đức Tân Giáo hoàng Lêo XIV, 69 tuổi, là diện mạo mới của Giáo hội Công giáo toàn cầu, xây dựng những nhịp cầu nối giữa Bắc và Nam.
Đức Robert Francis Prevost từng là Bề trên Tổng quyền của Dòng Thánh Augustinô trước khi được bổ nhiệm làm Giám mục giáo phận Chiclayo, Peru. Đức Thánh Cha Phanxicô đã gọi ngài về Rome năm 2023 để đứng đầu Bộ Giám mục, nơi khả năng lắng nghe và tổng hợp của ngài đã được ghi nhận và đánh giá cao. Ngài cũng từng là Chủ tịch của Ủy ban Giáo hoàng về Châu Mỹ Latinh, một vị trí quan trọng đối với mối quan hệ giữa Rome và khu vực này, nơi đức tin Công giáo bình dân rất mạnh mẽ.
Việc bầu chọn vị giáo hoàng đầu tiên đến từ Hoa Kỳ khẳng định đường hướng xã hội và tính “hiệp hành” của Đức Thánh Cha Phanxicô. Tại Thượng hội đồng Giám mục vừa qua vào tháng 10 năm 2024, Đức Hồng y Prevost nổi bật lên như một nhân vật có khả năng hòa hợp các mối tương quan giữa các giáo phận Kitô giáo lâu đời và “các vùng truyền giáo”. Đây chắc chắn sẽ là trọng tâm trong triều đại giáo hoàng của ngài giữa một thế giới bị phân cực sâu sắc.
Tân tước hiệu giáo hoàng của ngài cũng đặt ngài vào dòng kế thừa Đức Giáo hoàng Lêô XIII (1878-1903), vị được coi là khai sáng học thuyết xã hội của Giáo hội. Ngài cũng sẽ đảm nhận nhiệm vụ khó khăn là thúc đẩy hòa bình trong bối cảnh nhiều cuộc chiến tranh đang tàn phá thế giới, đặc biệt là ở Ukraine và Trung Đông. Trong bài diễn từ đầu tiên của mình, ngài đã kêu gọi một nền “hòa bình phi vũ trang và giải trừ vũ khí”.
Một người Mỹ với nguồn gốc di dân
Sinh ngày 14 tháng 9 năm 1955 tại Chicago, Đức Giám mục Robert Francis Prevost xuất thân từ một gia đình có dòng máu Pháp, Ý và Tây Ban Nha. Sau khi học toán và triết học tại Đại học Villanova ở Philadelphia, ngài vào tập viện Dòng Thánh Augustinô năm 1977, nơi ngài tuyên khấn bốn năm sau đó.
Ngài được truyền chức linh mục vào năm 1982 tại Rome bởi Đức Tổng Giám mục Jean Jadot (1909-2009), khi đó là phó chủ tịch Văn phòng cho những người không theo Kitô giáo và được coi là một nhân vật “tiến bộ” trong Giáo triều. Vị Tổng giám mục người Bỉ này là đại diện tông tòa tại Hoa Kỳ từ năm 1973 đến năm 1980, vào thời điểm mà tòa sứ thần vẫn chưa được thành lập do không có quan hệ ngoại giao chính thức giữa Washington và Tòa thánh.
Kinh nghiệm tại Peru
Cha Robert Francis Prevost đã nhận bằng tiến sĩ giáo luật tại Angelicum (Đại học Giáo hoàng Thánh Thomas Aquinas) vào năm 1987 với luận án về vai trò của bề trên địa phương của Dòng Thánh Augustinô. Trong khi chuẩn bị luận án, ngài cũng có kinh nghiệm truyền giáo đầu tiên ở Peru vào năm 1985-86, với tư cách là chưởng ấn của giáo phận Chulucanas và phó xứ của nhà thờ chính tòa.
Sau khi trở về quê hương Illinois trong vài tháng với vai trò là giám đốc ơn gọi và truyền giáo cho tỉnh dòng của mình, ngài trở lại Peru vào năm 1988 và ở lại đó 11 năm, trong thời gian đó ngài đã giữ nhiều vị trí trong Tổng giáo phận Trujillo.
Đặc biệt, ngài đã thành lập một giáo xứ nơi ngài phục vụ với vai trò là linh mục chánh xứ đầu tiên cho đến năm 1999. Ngài cũng từng là bề trên của cộng đoàn, thẩm phán giáo phận, giám đốc chủng viện Augustinô, và cha sở chủng viện giáo phận, nơi ngài giảng dạy giáo luật, các giáo phụ và thần học luân lý.
Một “người con của Thánh Augustinô”
Được bầu làm bề trên tỉnh dòng cho vùng quê hương của ngài bao gồm vùng Trung Tây Hoa Kỳ, ngài trở về Chicago vào năm 1999. Sau đó, Cha Prevost được bầu làm bề trên tổng quyền của Dòng Thánh Augustinô, một vị trí ngài đảm nhận trong hai nhiệm kỳ sáu năm, từ năm 2001 đến năm 2013. Việc ngài được bầu chọn ở tuổi 46, độ tuổi rất trẻ để nắm quyền lãnh đạo một hội dòng quốc tế toàn cầu, đã nhận được sự đồng thuận rộng rãi trong cộng đoàn của ngài. Các tu sĩ Dòng Augustinô sống và truyền tải tinh thần của Thánh Augustinô, một Giáo phụ và là giám mục của Hippo (nay được gọi là Annaba, thuộc khu vực hiện nay của Algeria). Khi ngài xuất hiện trên Loggia của Vương cung thánh đường Thánh Phêrô, ngài đã giới thiệu mình là “một người con của Thánh Augustinô”.
Dòng Thánh Augustinô, một dòng khất thực được thành lập vào thế kỷ 13 bởi Đức Giáo hoàng Innocent IV, hiện diện ở khoảng bốn mươi quốc gia trên khắp thế giới. Linh đạo của dòng hướng đến việc phục vụ người nghèo và người đau khổ.
Sau khi kết thúc nhiệm kỳ thứ hai với vai trò là Bề trên Tổng quyền, ngài dành một năm chuyển tiếp làm giám đốc đào tạo tại Tu viện Thánh Augustinô ở Chicago. Ngài cũng là linh mục cố vấn đầu tiên trong thời gian này. Sau đó, Đức Prevost được Đức Thánh Cha Phanxicô gọi lên hàng giám mục vào tháng 11 năm 2014, do đó ngài trở lại đất nước truyền giáo trước đây của ngài.
Một giám mục truyền giáo tại Peru đầy bất ổn
Ban đầu làm giám quản tông tòa của giáo phận Chiclayo, ngài chính thức trở thành giám mục giáo phận vào tháng 9 năm 2015. Theo Niên giám Toà Thánh năm 2022, giáo phận này nằm ở phía bắc Peru có 90 linh mục phục vụ cho tổng dân số là 1,3 triệu người, trong đó 83% là người Công giáo. Đức Cha Prevost cũng từng đảm nhận vai trò giám quản tông tòa của giáo phận Callao, hải cảng lớn nằm trên bờ biển Thái Bình Dương, từ năm 2020 đến năm 2021.
Trong Hội đồng Giám mục Peru, Đức Cha Prevost giữ chức phó chủ tịch và thành viên hội đồng thường trực từ năm 2018 đến năm 2023, đồng thời là Chủ tịch Ủy ban Giáo dục và Văn hóa từ năm 2019 đến năm 2023.
Các giám mục Peru đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự ổn định thể chế giữa những khủng hoảng chính trị liên tiếp dẫn đến việc lật đổ các Tổng thống Pedro Pablo Kuczynski vào năm 2018, Martín Vizcarra và Manuel Merino vào năm 2020 và Pedro Castillo vào năm 2022.
Vài ngày trước khi bị phế truất và bắt giữ, ông Castillo, một chính trị gia xuất thân từ phái cánh tả cấp tiến, đã được chủ tịch Hội đồng Giám mục và Đức Cha Prevost tiếp đón để tìm kiếm một giải pháp hòa bình “trong thời điểm hết sức khó khăn cho đời sống dân chủ của Peru”, như các giám mục đã nhấn mạnh vào thời điểm đó. Cho đến lúc đó các giám mục vẫn có những mối quan hệ đầy khó khăn với chính quyền của ông.
Do đó, Đức Cha Prevost rất am tường về thực tế chính trị và xã hội của Nam Mỹ. Cũng cần lưu ý rằng trong hàng giám mục Mỹ Latinh, quốc tịch Hoa Kỳ là rất hiếm. Tuy nhiên, Hội đồng Giám mục Peru có một thành viên người Mỹ khác: Đức Cha Arthur Colgan, một thành viên của Dòng Thánh Giá, hiện là giám mục phụ tá của giáo phận Chosica từ năm 2015.
Peru, một quốc gia tương đối nhỏ theo tiêu chuẩn của Mỹ Latinh nhưng vẫn có diện tích gấp đôi nước Pháp, đã được Đức Thánh Cha Phanxicô đến thăm vào tháng 1 năm 2018. Chuyến đi này đã cho phép ngài gặp gỡ và hiểu thêm về Đức Cha Prevost, người đã được ngài tiếp trong một buổi tiếp kiến riêng vào năm 2021.
Một hồ sơ truyền giáo đặc biệt trong Bộ Giám mục
Sự thăng tiến của Đức Robert Prevost trong Giáo triều Rome đã là để tài đồn đoán trong nhiều năm qua. Ngài trở thành thành viên của Bộ Giáo sĩ vào tháng 7 năm 2019 và Bộ Giám mục vào tháng 11 năm 2020: những sự bổ nhiệm kín đáo này đôi khi có thể là dấu hiệu đầu tiên cho thấy vai trò trách nhiệm trong tương lai trong Giáo triều Rome.
Bằng cách thay thế hiệu quả Đức Hồng y Ouellet vào ngày 12 tháng 4 năm 2023, ngài đã trở thành giám mục truyền giáo đầu tiên ngoài quốc gia quê hương mình được bổ nhiệm làm người đứng đầu thánh bộ chiến lược này. Bộ Giám mục chịu trách nhiệm chọn giám mục cho những giáo phận thuộc các quốc gia “Kitô giáo cổ xưa”, chủ yếu nằm ở Bắc bán cầu.
Đức Hồng y Prevost, giống như những vị tiền nhiệm trong vị trí này, cũng phụ trách Ủy ban Giáo hoàng về Châu Mỹ Latinh. Cơ quan này đã phục vụ trong nhiều thập kỷ như “tháp kiểm soát” của Rome để hạn chế tác động của thần học giải phóng đối với Công giáo ở khu vực đó. Đức Prevost có một tầm nhìn tinh tế được hình thành từ kinh nghiệm cá nhân khi lãnh đạo một giáo phận tại Peru, và trong vai trò chiến lược này, ngài cũng có thể tận dụng được góc nhìn toàn cầu về triển vọng của lục địa Mỹ Latinh.
Trong những năm đầu nhiệm kỳ, Đức Hồng y Prevost, người vẫn khá kín tiếng trên phương tiện truyền thông, được đánh giá cao về khả năng lắng nghe và sự am hiểu sâu sắc trong các vấn đề. Một vị giám mục người Pháp gặp ngài hai tháng sau khi ngài nhậm chức đã khen ngợi “những câu hỏi sáng suốt” và khả năng tổng hợp các ý tưởng của ngài, nhấn mạnh rằng cuộc tiếp xúc đầu tiên đó đã để lại cho vị giám mục “ấn tượng tốt”.
Chỉ trích về hành vi của ngài trong một vụ án lạm dụng
Hai năm ngài lãnh đạo tỉnh Dòng Thánh Augustinô Đức Mẹ Chỉ Bảo Đàng Lành (1999-2001) đã trở thành chủ đề chỉ trích gay gắt trên báo chí Mỹ vì một vụ án lạm dụng tính dục trẻ vị thành niên liên quan đến một thành viên trong cộng đoàn của ngài. Khi là giám tỉnh, Cha Prevost thực tế đã đồng ý vào tháng 9 năm 2000 tiếp nhận một linh mục bị kết án chín năm đình chỉ công tác vì tội lạm dụng tình dục trẻ vị thành niên, Cha James Ray, vào một tu viện Dòng Thánh Augustinô nằm gần một trường tiểu học.
Trong suốt hai năm, vị linh mục này vẫn tiếp tục cử hành các lễ cưới và rửa tội, đồng thời cũng làm tuyên úy bệnh viện. Mãi đến năm 2002, với việc thắt chặt các quy tắc do Hội đồng Giám mục Hoa Kỳ thiết lập, vị linh mục này mới bị tước quyền cư trú, trước khi bị hoàn tục vào năm 2012 sau khi phát hiện thêm các vụ việc mới liên quan đến ông.
Vào mùa thu năm 2024, ngài cũng phải đối mặt với cáo buộc cố gắng che đậy hai vụ liên quan đến các linh mục lạm dụng trẻ em tại giáo phận Chiclayo trước đây của ngài. Vị Giám quản tông tòa của giáo phận này đã mạnh mẽ bảo vệ người tiền nhiệm của mình, tuyên bố rằng ngài thực sự đã chuyển các hồ sơ cho công tố viên và Bộ Giáo lý Đức tin, và rằng hành động của ngài phù hợp với cả luật dân sự và luật giáo luật.
Gần đây hơn, vào tháng 3 năm 2025, Đức Hồng y Prevost đã trở thành mục tiêu của những cuộc tấn công mới, lần này là từ SNAP (Mạng lưới những người sống sót sau khi bị Linh mục lạm dụng). Họ cáo buộc ngài đã thực hiện “các hành động và sự thiếu sót nhằm can thiệp hoặc ngăn chặn một cuộc điều tra dân sự hoặc giáo luật, hành chính hoặc hình sự đối với một số linh mục của giáo phận Chiclayo”. Một lá thư được tổ chức này gửi cho Đức Hồng y Parolin, khi đó là Quốc vụ khanh Tòa thánh, được cho là đã không được hồi đáp.
Trong vai trò là Tổng trưởng Bộ Giám mục, Đức Hồng y Prevost được giao nhiệm vụ thi hành các quy tắc trong tự sắc Vos estis lux mundi của Đức Thánh Cha Phanxicô, có thể dẫn đến việc các giám mục bị buộc từ chức nếu bị kết tội thiếu trách nhiệm, che đậy hoặc quản lý yếu kém các vụ lạm dụng liên quan đến những linh mục dưới quyền của họ.
Thành viên của Thượng Hội đồng về Hiệp hành
Là thành viên của Thượng hội đồng về hiệp hành, một dự án lớn do Đức Giáo hoàng khởi xướng vào năm 2021 nhằm làm cho Giáo hội trở nên bao dung hơn và bớt mang tính giáo sĩ, Đức Hồng y Prevost đặc biệt tham gia vào các suy tư về việc bổ nhiệm giám mục và cách thức quản lý của họ.
Nói chuyện với các nhà báo, ngài không ngần ngại nói rằng tiến trình lựa chọn ứng viên cho chức giám mục phải mang tính hiệp hành hơn, tức là phải có sự tham gia nhiều hơn của các linh mục, tu sĩ và đặc biệt là giáo dân. Theo quan điểm của ngài, các sứ thần — những người chịu trách nhiệm về nhiệm vụ này — phải tiếp cận với mọi người và các nhóm giáo xứ.
Tất nhiên, đối với Đức Hồng y Prevost, một giám mục phải là một nhà lãnh đạo. Tuy nhiên ngài không thể chỉ là một nhà quản lý doanh nghiệp, vì Giáo hội cần những mục tử hiểu rõ dân của mình. Trong một cuộc phỏng vấn với phương tiện truyền thông Vatican năm 2023, ngài vẫn khẳng định rằng ngài không muốn việc lựa chọn giám mục trở thành kết quả của một quá trình dân chủ hoặc chính trị, mà vẫn phải có sự phân định của giáo hội.
Quan điểm của ngài về một số vấn đề chính
Tương tự như vậy, vào đầu năm 2024, ngài là một trong những giám mục của Giáo triều đã ngăn chặn dự án “Hội đồng Đồng nghị” của Thượng hội đồng Đức, một cơ cấu nhằm cho phép các đại diện giáo hữu được bầu cử dân chủ tham gia đầy đủ vào việc quản lý Giáo hội Công giáo tại Đức.
Về vấn đề vai trò của phụ nữ trong việc quản lý Giáo hội, vị hồng y người Mỹ này đi theo đường lối của Đức Thánh Cha Phanxicô khi loại trừ khả năng truyền chức phó tế cho phụ nữ, một quyết định cuối cùng có thể gây ra nguy cơ “giáo sĩ hóa” phụ nữ.
Tuy nhiên, Đức Hồng y Prevost đã ủng hộ trao cho phụ nữ nhiều sự nổi bật hơn, đặc biệt trong những vị trí có trách nhiệm. Bộ của ngài đã trải qua một cuộc cách mạng nhỏ dưới thời Đức Giáo hoàng Phanxicô; hiện tại có ba phụ nữ là thành viên của bộ này.
Tương đối kín đáo trong phiên họp khoáng đại mùa thu năm 2023, Đức Hồng y Prevost đã trở thành một trong những nhân vật nổi bật nhất trong phiên họp thượng hội đồng lần thứ hai vào năm 2024. Đặc biệt, ngài nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đào tạo chung cho các giám mục từ các giáo phận ở bán cầu bắc và những giám mục từ các giáo phận được gọi là “truyền giáo”.
Ngài cũng kêu gọi phải cải thiện mối liên hệ giữa Rome và các giáo hội địa phương, đồng thời mở rộng việc lựa chọn các tân giám mục bằng cách tham khảo ý kiến của dân Chúa.
Di sản của Đức Lêô XIII
Bằng cách chọn tước hiệu Lêô XIV, vị tân giáo hoàng đã đặt mình theo đường hướng của Đức Lêô XIII (1810-1903), vị giáo hoàng được bầu chọn vào năm 1878, với triều đại đặc biệt được đánh dấu bằng việc công bố thông điệp Rerum Novarum vào năm 1891. Văn kiện đó được coi là văn bản sáng lập học thuyết xã hội của Giáo hội và tập trung vào giai cấp công nhân và người nghèo.
Bằng cách chọn trọng tâm này, Đức Leo XIV sẽ là một tiếng nói thay thế trên trường quốc tế. Chắc chắn, vị Tân Giáo hoàng sẽ hướng trọng tâm triều đại của ngài vào việc bảo vệ công bằng xã hội, chú ý đến tiếng kêu của người nghèo và người đau khổ, cũng như tiềm năng của các dân tộc thuộc miền Nam, những người đang là mạch sống của Công giáo toàn cầu.
Với phong cách cổ điển và tinh tế hơn Đức Thánh Cha Phanxicô, ngài có lẽ sẽ tiếp tục theo đuổi chính sách đối thoại với tất cả mọi người và không ngừng cổ võ cho một nền hòa bình “phi vũ trang và giải trừ vũ khí”, đây là trọng tâm trong bài diễn từ đầu tiên của ngài trước đám đông tập trung tại Quảng trường Thánh Phêrô.
