Lm. Anmai, CSsR
1. Tổn thương chưa được giải quyết và thiếu sự tha thứ
Tha thứ là trái tim của đời sống Kitô hữu nhưng lại là một trong những thử thách lớn nhất mà các gia đình phải đối mặt. Những vết thương trong quá khứ, dù nhỏ hay lớn, thường để lại những vết sẹo sâu sắc trong tâm hồn mỗi người. Những lời nói trong lúc giận dữ, những hành động vô tình hay cố ý làm tổn thương nhau, sự hiểu lầm hoặc những phản bội sâu sắc có thể trở thành những gánh nặng không bao giờ nguôi nếu không được chữa lành.
Việc tha thứ không phải là điều dễ dàng bởi nó đòi hỏi một trái tim rộng mở và một sự khiêm tốn đủ lớn để từ bỏ quyền lợi được “trả thù” hoặc giữ mãi cảm giác tổn thương trong lòng. Đức Giáo Hoàng Phanxicô khuyên chúng ta rằng tha thứ là một hành trình dài, liên tục, không phải là một hành động đơn thuần. Nó đòi hỏi sự kiên nhẫn, lòng bao dung và đặc biệt là ân sủng từ Thiên Chúa. Khi gia đình biết xây dựng văn hóa xin lỗi chân thành và sự tha thứ vô điều kiện, các mối quan hệ sẽ bắt đầu được phục hồi, lòng tin tưởng được củng cố, và bình an sẽ trở lại với mái nhà của mình.
2. Sự khác biệt về tính cách và tính khí
Mỗi thành viên trong gia đình đều được Thiên Chúa tạo dựng một cách đặc biệt với tính cách riêng biệt. Điều này vừa là một ân huệ vừa là một thử thách đối với đời sống gia đình. Trong một ngôi nhà, sự khác biệt về tính cách có thể vô cùng rõ ràng và thường xuyên dẫn tới những xung đột nếu không được xử lý một cách khôn ngoan. Ví dụ, một người thích lập kế hoạch và duy trì sự ổn định sẽ dễ bị xung đột với người thích tự do, phóng khoáng và yêu thích sự tự phát.
Thất vọng thường xảy ra khi chúng ta mong đợi những người xung quanh mình phải giống y như mình. Thay vì chối bỏ những khác biệt này, các gia đình nên tạo môi trường tôn trọng và đánh giá cao những cá tính khác nhau. Điều quan trọng là nhận ra rằng mỗi người, dù khác biệt thế nào, đều có những giá trị và đóng góp riêng, từ đó xây dựng sự đồng cảm và chấp nhận trong tình yêu thương. Chỉ khi làm được điều này, những khác biệt sẽ không còn là nguồn cơn của xung đột mà sẽ là nền tảng để các thành viên thêm gắn bó và trưởng thành hơn.
3. Giao tiếp kém hiệu quả
Có rất nhiều xung đột trong gia đình không xuất phát từ sự cố ý gây tổn thương, mà chỉ đơn giản do giao tiếp không hiệu quả. Lời nói của một người có thể bị hiểu sai ý, một lời nhận xét tưởng chừng vô hại lại có thể khiến người nghe cảm thấy bị xúc phạm hoặc bị tổn thương. Khi các thành viên không truyền đạt rõ ràng những cảm xúc, kỳ vọng, nhu cầu của mình, thì hiểu lầm sẽ ngày càng lớn và dẫn đến khoảng cách ngày càng xa giữa các thành viên.
Tiến sĩ Popcak khuyên các gia đình thực hành “lắng nghe cảm xúc” một cách chân thành, nghĩa là không chỉ nghe những gì người khác nói mà còn hiểu rõ cảm xúc ẩn chứa đằng sau những lời nói đó. Việc tạo không gian đối thoại cởi mở và thành thật sẽ giúp các thành viên có thể chia sẻ một cách thoải mái và an toàn hơn. Điều này không những giảm bớt hiểu lầm mà còn tạo điều kiện cho sự hòa giải và thấu hiểu, đem lại một môi trường lành mạnh và bình an hơn cho gia đình.
4. Kỳ vọng không thực tế và huyền thoại về “gia đình hoàn hảo”
Trong xã hội hiện nay, sự phổ biến của mạng xã hội, phim ảnh và những chuẩn mực văn hóa đã vô tình tạo nên một hình ảnh lý tưởng về một “gia đình hoàn hảo”. Những kỳ vọng không thực tế này có thể gây ra áp lực rất lớn đối với mỗi thành viên trong gia đình. Khi những kỳ vọng đó không được đáp ứng, sự thất vọng và cảm giác bất mãn thường xuất hiện, phá vỡ sự yên bình của gia đình.
Một người cha, người mẹ có thể đặt kỳ vọng quá cao vào con cái về học tập hay đạo đức, dẫn đến những cảm giác thất bại và bất lực nơi con cái. Hoặc một người vợ, người chồng có thể kỳ vọng đối phương luôn hoàn hảo trong từng hành động, từng cử chỉ, khiến cho sự thiếu sót nhỏ cũng có thể trở thành nguyên nhân gây ra những mâu thuẫn không đáng có.
Gia đình là nơi tình yêu, sự tha thứ và lòng bao dung nên được đề cao hơn là sự hoàn hảo không thể đạt được. Khi mỗi thành viên biết trân trọng những cố gắng và yêu thương của nhau hơn là chỉ trích những thiếu sót, gia đình sẽ thực sự trở thành nơi an toàn và hạnh phúc, nơi mọi người đều cảm thấy được yêu thương và chấp nhận.
5. Những căng thẳng bên ngoài và áp lực cuộc sống
Cuộc sống hiện đại mang theo rất nhiều áp lực từ bên ngoài như tài chính, công việc, sức khỏe, và các vấn đề xã hội khác. Những áp lực này thường dễ dàng len lỏi vào cuộc sống gia đình và tạo nên những căng thẳng không đáng có. Khi bị căng thẳng, các thành viên trong gia đình dễ trở nên cáu kỉnh, nóng nảy và thiếu kiên nhẫn hơn, dẫn tới những xung đột không mong muốn.
Điều quan trọng là các gia đình cần nhận thức rõ ràng những căng thẳng này đến từ đâu, và cùng nhau xây dựng một tinh thần đoàn kết để đối mặt. Thay vì để những khó khăn từ bên ngoài tạo ra khoảng cách, các thành viên hãy xem đó như cơ hội để cùng nhau sát cánh và hỗ trợ lẫn nhau. Việc dành thời gian để cầu nguyện, chia sẻ những áp lực và khó khăn, cũng như tìm kiếm tiếng cười và sự thư giãn chung sẽ giúp giảm bớt căng thẳng, đồng thời xây dựng sự đoàn kết và sức mạnh trong tình yêu thương trước những khó khăn của cuộc sống.
