Sr. Maria Đinh Thị Thu Hà, O.P.
Trong Sứ điệp Mùa Chay Năm Thánh 2025, Đức Thánh Cha Phanxicô mời gọi các tín hữu “cùng nhau bước đi trong hy vọng và khám phá lời kêu gọi hoán cải mà lòng thương xót của Thiên Chúa dành cho tất cả chúng ta, với tư cách là cá nhân và cộng đoàn.”[1] Đáp lại lời mời gọi tha thiết của Đức Thánh Cha, chúng ta hân hoan “cùng nhau bước đi trong hy vọng”, cùng nhau hiệp hành theo gương của Thánh nữ Tiến sĩ Catarina Siena, nhà giảng thuyết khiêm tốn và hy vọng, để tái khám phá sắc thái riêng cho người nữ Đa Minh trong việc phục vụ Chân Lý và Tình Yêu đặc biệt đối Chúa, với Giáo hội và với người nghèo. Ước mong khi kiên trì họa lại gương sống của Thánh Catarina Bổn Mạng, chúng ta sẽ tìm ra những phong cách mới làm phong phú căn tính đời tu Đa Minh, hăng say ra đi loan báo Tin Mừng trong tinh thần khiêm tốn và tràn đầy hy vọng.
1. Catarina – Khiêm tốn vâng phục ý Chúa
Trong rất nhiều các nhân đức, Thánh Catarina Siena là một mẫu gương trổi vượt về sự khiêm tốn vâng phục thánh ý Thiên Chúa. Dù chỉ là thành viên của nhóm Mantellate thuộc Dòng Ba Đa Minh,[2] nhưng thánh nữ đã sống một đời trọn vẹn cho Chúa, đặt ý muốn của Chúa lên trên mọi khát vọng riêng tư cá nhân của mình. Từ một thiếu nữ nghèo nàn thất học tại thành Siena nước Ý vào thế kỷ XIV, Catarina, nhờ sống tín thác và khiêm hạ, Chị đã được Thiên Chúa tuyển chọn, biến đổi và ban sức mạnh để trở thành một nữ tu, nhà ngoại giao, sứ giả hòa bình, nhà thần bí và tiến sĩ Hội thánh. Với tâm hồn tự do thanh thoát, Catarina đã khiêm tốn vét rỗng chính mình để Thiên Chúa chiếm hữu hoàn toàn và hoạt động nơi Chị. Suốt đời, Catarina luôn hăng say truy tìm Chân lý về Thiên Chúa và về con người.
Theo Catarina, nhân đức khiêm nhường xuất phát từ sự biết mình và khinh chê bản thân, nghĩa là chân nhận thực tại của mình.[3] Một người càng biết mình và khinh chê mình bao nhiêu thì càng được biết Thiên Chúa bấy nhiêu; họ có khả năng phó thác đời mình cho Đấng Tạo Hóa thay vì dựa vào sức lực của chính mình như một thụ tạo. Trong tác phẩm Đối Thoại, Catarina trình bày đức khiêm nhường như là nền tảng của các nhân đức khác, là mảnh đất tốt nuôi dưỡng “Cây Đức Ái”[4] và giúp đức ái trổ sinh hoa trái. Khiêm nhường vừa làm cho con người trở nên nhỏ bé theo tinh thần Tin Mừng, đồng thời cũng là cột trụ vững mạnh chống đỡ và xây dựng tòa nhà nhân đức trước tất cả mọi cuộc giao tranh của kẻ thù. Nói cách khác, khiêm nhường không chỉ giúp con người chống lại kẻ thù của đời sống thiêng liêng nhưng còn nuôi dưỡng các nhân đức, nhất là đức ái và đức vâng phục.[5]
Khiêm nhường thực sự là “biết Chúa” và “biết mình.” Theo Catarina, nền tảng của sự trọn lành là khiêm tốn nhận ra phận mình “hư không” trước Thiên Chúa “hằng hữu.” Về điểm này, chân phước Raymonđô, linh hướng cho Catarina kể rằng, ngay từ lúc Catarina bắt đầu đi vào con đường tâm linh khổ hạnh, một ngày nọ Chúa đã hiện ra với Chị và nói: “Con có biết con là ai và Ta là ai không?” – và chính Chúa đã trả lời: “Con là kẻ không hiện hữu, còn Ta là Đấng Hằng Hữu.”[6]
Khi khiêm tốn để “biết Chúa” và “biết mình,” Catarina được chia sẻ chính sự hiện hữu của Thiên Chúa. Chị ý thức thân phận hư vô của mình và tín thác hoàn toàn nơi Thiên Chúa. Chị chỉ muốn những điều Chúa muốn và yêu những điều Chúa yêu. Chị đặc biệt nhấn mạnh đến việc hiểu biết và yêu mến Thiên Chúa bằng việc từ bỏ ý riêng để thuận theo ý Chúa. Là một thiếu nữ quyết đoán và bướng bỉnh, chị đã phải nỗ lực rất nhiều để chiến đấu với bản thân, kiên trì luyện tập đức khiêm tốn hầu từ bỏ tính nóng nảy, cứng cỏi, hay phê phán và đầy tham vọng để lệ thuộc hoàn toàn vào Thiên Chúa. Dù rất thích đời sống cô tịch trầm lắng trong “căn phòng nội tâm,” Catarina đã phải phấn đấu với chính mình để từ bỏ ước muốn này khi quyết định chọn ý Chúa bước ra chốn đô hội giữa lòng thế giới để rao giảng LỜI cho mọi người. Catarina đã tâm sự với cha Raymond, cha giải tội của Chị rằng Chị đã nghe tiếng Đức Chúa phán: “Căn phòng sẽ không còn là căn nhà bình thường của con nữa; quả thế, vì phần rỗi các linh hồn, con sẽ rời bỏ thành phố của con … con sẽ mang danh Ta và giáo huấn của Ta đến với người cao trọng cũng như kẻ hèn mọn, là giáo dân, giáo sĩ hay tu sĩ…”[7] Vì vâng phục thánh ý Chúa trong mọi tình huống, Catarina đã hoàn toàn buông bỏ, vét rỗng mình, nhất là chiêm ngắm Chúa trên thánh giá để Ngài cảm hóa và dẫn dắt Chị theo ý Ngài muốn.
Chính nhờ khiêm tốn vâng phục thánh ý Chúa, Catarina đã trở nên mẫu gương sống động cho những ai muốn sống kết hiệp trọn vẹn tình yêu giữa Thiên Chúa là Đấng Hằng Hữu và bản thân là tạo vật hư vô, giữa Đấng Tạo Hóa và loài thụ tạo, để sống đời phục vụ, yêu thương và dấn thân vì Giáo hội.
2. Catarina – Khiêm tốn phục vụ tha nhân
Catarina không chỉ sống khiêm tốn với Chúa, nhưng còn khiêm tốn trong việc phục vụ tha nhân. Chị xác tín rằng Chị không thể yêu Thiên Chúa, Đấng vô hình, nếu không yêu mến anh chị em hữu hình (1 Ga 4, 20). Được tình yêu Chúa thúc bách, Catarina đã bước ra khỏi cuộc sống ẩn dật và lên đường phục vụ người nghèo, người bất hạnh của thành phố Siena và những vùng lân cận. Chị dấn thân vào việc chăm sóc người phong cùi, những nạn nhân bệnh dịch và những người vô gia cư ở thành phố vì chị nhìn thấy gương mặt Đức Kitô nơi họ. Chị thâm tín rằng những gì Chị làm cho người nghèo thực ra là làm cho chính Đức Kitô. Tình yêu Thiên Chúa không cho phép Chị thờ ơ với người nghèo, vì “như mọi mối tương quan dựa trên sự ích kỷ rốt cuộc sẽ tiêu tan, thì đức ái không vươn tới người nghèo cuối cùng sẽ trở thành lời nói dối.”[8]
Càng kết hiệp mật thiết với Chúa, Catarina càng nhạy bén trước nỗi thống khổ của người nghèo. Mang trong mình trái tim “chạnh thương” của Chúa, Chị vươn ra khỏi mái ấm gia đình để cùng Chúa lên đường phục vụ những anh chị em nghèo khổ bất hạnh. Việc phục vụ của Catarina chứng minh rằng Thiên Chúa đang dang rộng vòng tay yêu thương chăm sóc những chi thể đau khổ của Ngài. Vì nhìn thấy Chúa nơi người đau khổ, Catarina dốc toàn tâm toàn lực cho việc phục vụ tha nhân. Chị tận tụy chăm sóc các bệnh nhân trong những trận dịch hạch, ngay cả khi có nguy cơ mắc bệnh và bị xa lánh. Chị đến với những người cùng khổ bị bỏ rơi bằng trái tim chạnh thương và cảm thông. Chị thăm viếng những tù nhân, những người bị kết án tử hình để tận tình giúp đỡ, an ủi và khuyên nhủ họ hoán cải trở về với Chúa. Catarina còn viết rất nhiều thư thăm hỏi, khuyên nhủ đồng hành với một số người để khuyên họ sống đức tin và trung thành với Giáo Hội trong mọi cảnh huống cuộc sống.
Catarina không chỉ cống hiến hết mình để phục vụ người nghèo, người đau bệnh mà còn tham gia rất nhiều vào những hoạt động chính trị dân sự đương thời. Trong bối cảnh xã hội Ý giữa thế kỷ XIV bị xâu xé tương tàn bởi các giới chức sắc, phe phái tham chiến, Catarina không thể nhắm mắt làm ngơ nhưng đã can đảm làm chứng cho SỰ THẬT. Chị đã dong duổi khắp nơi và như một “tiếng kêu trong sa mạc,” Chị tha thiết và kiên trì kêu gọi những người có trách nhiệm tái lập hòa bình cho những vùng đang đau khổ vì chiến tranh, đồng thời động viên, thúc đẩy những người nắm giữ quyền lực hãy khiêm tốn phục vụ người dân. Chị còn dùng những lời lẽ sắc bén khôn ngoan, những bức thư đầy lửa nhiệt tâm, nhiệt tình cho việc chung như một nguồn cảm hứng buộc các nhà cầm quyền phải thay đổi hành vi của mình. Chị dấn thân vào việc chữa lành những vết thương của quê hương bằng cách ngăn chặn sự bùng nổ cuộc nội chiến và những thiệt hại của óc bè phái. Với nhiệt huyết rao truyền Chân Lý của Đức Kitô, Catarina không ngần ngại đứng lên đấu tranh cho hòa bình, cho lòng thương xót và cho đức ái đích thực. Với trái tim khiêm hạ và chứng tá kiên trung của Tin Mừng, chị đã thu phục con tim những người đương thời và tạo nên cho quê hương của Chị một khuôn mặt mới trong hòa bình, an lành của Đức Kitô. Dẫu vẫn còn đó những chống đối và nghi ngờ về tài đức của chị.
Dù bận rộn với những công việc bác ái xã hội hay sứ vụ ngoại giao, Catarina vẫn dành giờ để tâm giao với Chúa. Chính nhờ đời sống cầu nguyện, chiêm niệm, ân sủng Chúa đã là nguồn động lực tiếp sức cho mọi hoạt động của Chị, giúp Chị có những sáng kiến mới phục vụ tha nhân cách hiệu quả. Chúa ban cho Catarina nhiều ơn lạ như có khả năng tiên đoán tương lai và đọc được tâm tư của người khác. Catarina đã dần dần cảm nghiệm tình yêu của Chị đối với tha nhân nay trở thành phương tiện hữu hiệu Thiên Chúa quan phòng chăm sóc Chị. Vì được tạo dựng bởi tình yêu của Ba Ngôi Thiên Chúa, Catarina xác tín rằng Chị được hiện hữu cho tình yêu, một tình yêu cần đến tha nhân và chăm lo cho tha nhân.
3. Catarina – Khiêm tốn phục vụ Giáo Hội
Vào hậu bán thế kỷ XIV, Giáo Hội rơi vào tình trạng hỗn độn, rối ren nhất trong lịch sử. Vì quyền lợi, các vua chúa tại Ý liên minh lại để chống Giáo Hội và Đức Giáo hoàng. Xã hội phân hóa, lòng người hoang mang. Trước mắt Catarina, Hội Thánh của Chúa Kitô đang bị biến dạng vì các vị lãnh đạo thời đó “vênh váo kiêu ngạo,”[9] tha hóa, ham tiền, tham danh, chạy theo thú vui trần thế mà bỏ bê bổn phận. Các Đức Giáo hoàng vì nhiều lý do, thay vì ở Roma là trung tâm Kitô Giáo, đã phải đến ngụ tại thành Avignon ở miền Nam nước Pháp 70 năm dài. Chính trong bối cảnh đen tối ấy, để cứu Giáo Hội, Chúa đã tỏ cho Catarina biết các Đức Giáo hoàng cần phải trở về Roma để khởi sự công cuộc canh tân Giáo Hội. Nhiệm vụ cao cả và cấp thiết này càng làm cho niềm khát vọng sự hiệp nhất và đổi mới Giáo Hội bùng lên và nung nấu tâm can Catarina. Chị bất chấp mọi khó khăn, vượt trên những định kiến áp đặt trên người phụ nữ của xã hội đương thời …, Chị khiêm tốn nhưng cương quyết và kiên trì dấn thân phục vụ Hội Thánh.
Dưới sự hướng dẫn của Chúa Thánh Thần, Catarina đã liên lỉ cầu nguyện, thực hành khổ chế, và còn viết rất nhiều thư cho Đức Giáo hoàng, các hồng y, và các vị chức sắc trong Giáo Hội. Chị không ngừng hối thúc các ngài thực hiện công cuộc chấn hưng Giáo Hội và canh tân đời sống đức tin của các tín hữu. Catarina không ngần ngại kêu gọi các ngài hãy trở về với tinh thần Phúc Âm. Lúc nào Catarina cũng khiêm tốn và tỏ lòng tôn kính chức phẩm của các giáo sĩ, vì các ngài là những thừa tác viên Mình Máu thánh Chúa Kitô. Chị tập trung viết thư cho các mục tử trong Giáo Hội vì tin rằng tinh thần đạo đức của đoàn chiên tùy thuộc rất nhiều vào nếp sống gương mẫu của những vị chủ chăn. Catarina không chỉ viết thư, nhưng còn ra đi gặp gỡ, đối thoại với các hồng y, giám mục và nhiều thành phần khác hầu tìm ra giải pháp thiết thực cho việc canh tân Hội Thánh.
Mặc dù là một thiếu nữ trẻ ít học, lại không có quyền lực, chức vụ gì trong Giáo hội, nhưng với lòng khát khao dựng xây một Giáo Hội lành mạnh, thánh thiện như một Hiền Thê xinh đẹp của Đức Kitô, Catarina bằng mọi cách đã tích cực hoạt động xây dựng “nhiệm thể của Đức Kitô” ngay từ trong “nội bộ” của Tòa Thánh. Ý thức mình là chi thể trong nhiệm thể Chúa Kitô, Chị thấy mình phải có trách nhiệm đối với Giáo hội, nên trước tình trạng đen tối này, Catarina đã không nhắm mắt làm ngơ, không than vắn thở dài, không phê bình tiêu cực cũng không ỷ lại nơi hàng giáo sĩ. Trái lại, với ơn Chúa và tinh thần khiêm tốn, Chị can đảm, cương quyết và không ngần ngại nhắc nhớ các vị lãnh đạo về trách nhiệm của họ hầu làm vinh danh Chúa, đem lại lợi ích cho các linh hồn và kiến tạo hòa bình cho toàn nhân loại. Chị cũng mời gọi các tín hữu tham gia vào tiến trình cải tổ Giáo Hội bằng đời sống cầu nguyện, canh thức, sám hối và hoán cải theo tinh thần Tin Mừng.
4. Catarina – Lời mời gọi sống khiêm tốn và hy vọng
Là những hậu duệ của thánh Catarina, chúng ta được mời gọi họa lại gương sống khiêm tốn của Chị thánh cho thời đại hôm nay. Khiêm nhường không phải là nhút nhát, bẽn lẽn, dè dặt hay tự ti. Trái lại, khiêm nhường là một nhân đức của trái tim, một nhận thức sâu sắc và thâm thúy về sự hư vô của chính mình trước sự cao cả và tình yêu bao la của Thiên Chúa. Khiêm tốn theo tinh thần Tin Mừng là mặc lấy tâm tình khiêm hạ của Đức Kitô – Đấng đã hủy mình ra không để sống tận cùng mầu nhiệm Nhập Thể. Vì thế, trong mọi hoạt động, từ việc thăm viếng chăm sóc bệnh nhân, tù nhân, viết thư hay đàm phán với các lãnh đạo các quốc gia, hay các vị lãnh đạo của Giáo hội…. Catarina không bao giờ tìm vinh dự cho mình, nhưng khiêm tốn quy hướng tất cả về Chúa, về Giáo hội và về tha nhân. Trong thực tế, chúng ta học với thánh Catarina sống khiêm tốn cụ thể như:
Đối diện sự thật: Theo gương Thánh Catarina Siena, chúng ta được mời gọi khiêm tốn đối diện với sự thật về chính mình – dám đón nhận những yếu đuối bất toàn của bản thân, đồng thời cũng không quên trân quý giá trị của mình trong tình yêu Chúa. Là tạo vật được Chúa dựng nên và cứu chuộc, chúng ta cũng khiêm tốn đón nhận sự thật về Thiên Chúa – Đấng yêu thương, quan phòng và luôn mời gọi chúng ta bước theo Ngài. Đối diện với sự thật như Catarina không phải là điều dễ dàng, nó buộc chúng ta phải khiêm nhường chấp nhận những giới hạn, những tổn thương, yếu đuối và tội lỗi của mình. Chúng ta không chán nản bỏ cuộc, chạy trốn hay ghê tởm sự thật về mình, nhưng đúng hơn, chúng ta đón nhận nó với tâm tình biết ơn và để chính nó trở thành lý do đưa chúng ta tiến đến gần Thiên Chúa, chạm tới tình yêu và lòng thương xót vô biên của Ngài và để Ngài chữa lành chúng ta.
Kiến tạo hòa bình và xây dựng nhịp cầu yêu thương: Bằng sự khiêm tốn, lòng can đảm và tình yêu nồng cháy dành cho Thiên Chúa và tha nhân, Catarina đã trở thành nhịp cầu nối kết con người với nhau, góp phần hòa giải những mâu thuẫn và đưa con người đến gần Chúa hơn. Học gương thánh nữ, chúng ta được mời gọi sống khiêm tốn để trở thành những người kiến tạo hòa bình và xây dựng nhịp cầu yêu thương nối kết mọi người. Là nữ tu Đa Minh, chúng ta được mời gọi sống tương quan tốt đẹp với người khác. Chúng ta trân trọng tình huynh đệ cộng đoàn và trân quý giá trị của tình bạn đích thực. Như Catarina, chúng ta hãy cảm nhận niềm hạnh phúc khi được sống với chị em trong cộng đoàn, để chị em cũng cảm thấy diễm phúc khi sống với chúng ta. Chúng ta hãy an vui trong địa vị Chúa đã đặt, trong sứ vụ mình đang đảm trách và cũng giúp cho người khác nhận ra họ được chúc phúc khi có sự hiện diện của chúng ta. Gương sống của Thánh Catarina mời gọi chúng ta mở lòng để Chúa Thánh Thần tác động và biến đổi chúng ta thành những sứ giả hòa bình, những người đem Tin Mừng đến cho những nơi chúng ta hiện diện và những người chúng ta phục vụ.
Cùng nhau bước đi trong hy vọng: Thánh Catarina Siena là mẫu gương của một tâm hồn khiêm tốn và đầy hy vọng. Ngài đã sống trọn vẹn ơn gọi của mình trong niềm tin sâu sắc vào Thiên Chúa, bất chấp những khó khăn, thử thách của thời đại. Được thiêu đốt bởi ngọn lửa mến Chúa và Giáo hội, Chị không ngừng dấn thân trong cầu nguyện, đối thoại, phục vụ và xây dựng hòa bình. Noi gương Thánh Catarina, chúng ta hãy tập sống tinh thần khiêm tốn và sẵn sàng cùng nhau tiến bước trong hy vọng trên hành trình đức tin, để trở thành chứng nhân của tình yêu và lòng thương xót Chúa giữa lòng thế giới hôm nay. Khiêm tốn giúp ta nhận ra rằng, mọi sự không nằm trong tầm kiểm soát của mình, nhưng tất cả thuộc quyền năng của Chúa. Do vậy, khi biết buông mình theo Thần Khí, chúng ta sẽ tìm thấy bình an và sức mạnh để cùng nhau hiệp hành trong đời tu và sứ vụ. Trong những lúc thử thách, chúng ta hãy học nơi Thánh Catarina tinh thần hy vọng và kiên trì, để không nản lòng, nhưng luôn tin rằng Chúa đang dẫn dắt chúng ta đến những điều tốt đẹp hơn, những hoàn cảnh thuận lợi hơn.
***
Là nữ tu Đa Minh trong Giáo Hội và xã hội hôm nay, chúng ta hãy bước theo dấu chân của Chị Thánh Catarina bằng cuộc sống khiêm tốn và hy vọng để trở nên đồng hình đồng dạng với Đức Kitô – Đấng khiêm tốn hủy mình ra không hầu cứu độ nhân loại (Phil 2, 6-8). Trong Năm Thánh này, chúng ta cùng nhau lữ hành trong khiêm tốn và hy vọng. Dù chúng ta thấy mình nhỏ bé, yếu đuối, sợ hãi và không nắm chắc về tương lai, nhưng trong tình yêu mênh mông vô tận mà Thiên Chúa đã ban tặng cho chúng ta trong Đức Giêsu Kitô, chúng ta nhận biết và cảm nhận chắc chắn rằng chúng ta được chữa lành, được yêu thương, được thêm can đảm, thêm hy vọng để sống trọn vẹn ơn gọi Giảng Thuyết. Hãy mở ra với Thần khí và yêu Chúa, yêu anh chị em bằng một trái tim rộng mở như Catarina là điều kiện giúp chúng ta trở nên những người nữ tu Đa Minh khiêm tốn và hy vọng cho Giáo Hội và cho thế giới hôm nay.
Xin Chúa, qua lời chuyển cầu của Chị thánh Catarina, chúc lành cho những khát vọng và nỗ lực tự huấn luyện mình để trở nên người nữ giảng thuyết khiêm tốn và hy vọng theo gương Chị thánh của mỗi chúng ta. Amen.
[1] Đức Thánh Cha Phanxicô, Sứ điệp Mùa Chay 2025, trích tại: https://www.vaticannews.va/vi/pope/news2025-02/su-diep-duc-thanh-cha-mua-chay-2025.html
[2] Catarina là thành viên nhóm Mantellate hay còn gọi là “Các chị em mang áo choàng” Dòng Ba Đa Minh. Đây không phải là các đan sĩ theo nghĩa chặt, cũng không có một cấu trúc như chúng ta ngày hôm nay. Các chị sống đời sống thánh thiện tại gia đình, làm việc đền tội, thăm viếng người nghèo, chăm sóc bệnh nhân.
[3] Catherine of Siena, The Dialogue (Đối Thoại), Suzanne Noffke O.P., dịch và biên tập (New York: Paulist Press, 1980), no.63.
[4] The Dialogue, 10.
[5] The Dialogue, 4, 10, 154,159.
[6] Raymond Capua, The Life of Catherine of Siena, dịch và biên tập Conleth Kearns O.P, lời nói đầu Mary Ann Fatula O.P (Washington: Dominicana, 1994) 92, trích dẫn Suzanne Noffke. Catherine of Siena: Vision through a Distant Eye (Collegeville, MN: Liturgical Press, 1996), 11.
[7] Maria Antonietta Falchi Pellegrini, St. Catherine and the Priests: A Message for the Church of the Third Millenniem, trích tại: https://www.vatican.va/roman_curiacongregations/cclergy/documents/jub_preti20000517_falchi_en.html.
[8] Mary Ann Fatula, Catherine of Siena’s Way (Đôi Cánh Tình Yêu), Nguyễn Văn Chữ, OP. chuyển ngữ (London: Darton, Longman and Todd / Wilmington, DE: Michael Glazier, 1987), 162.
[9] Mary Ann Fatula, Catherine of Siena’s Way (Đôi Cánh Tình Yêu), Nguyễn Văn Chữ, OP. chuyển ngữ (London: Darton, Longman and Todd / Wilmington, DE: Michael Glazier, 1987), 210.
